دفاعیه دکتری

چکیده

مسکن در ایران از جنبه‌های متفاوتی از جمله ابعاد اقتصادی و جنبه‌های کمی مورد مطالعه قرار گرفته که در این میان توجه به مسئله کیفیت و ابعاد اجتماعی، فرهنگی و روانی در سیاست‌گذاری و  برنامه‌ریزی‌ها کمرنگ بوده است. ساکنین نیازهای متعددی دارند که ظهور آنها در مسکن مستلزم وجود فضای متناسب است و در ارتقاء سطح کیفی آن مؤثر می‌باشد. جنبه‌های کیفی در مسکن بسیار متعدد هستند و عوامل مختلف اقتصادی-اجتماعی-محیطی- فرهنگی-... این جنبه‌ها را تشکیل می‌دهند. یکی از این جنبه‌‌ها، کیفیت بصری است که پژوهش حاضر قصد بررسی آن را دارد.

در فرضیه بیان می‌شود که خانه‌های سنتی دارای قانونمندی‌هایی از نظر کیفیت بصری می‌باشند که منجر به مطلوبیت آنها شده‌است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق پیمایشی یا زمینه‌یابی و نیز روش تحقیق تجربی و تحلیل داده‌ها، با بکارگیری آمار توصیفی و استنباطی، نمونه موردی خانه‌های بافت قدیم بوشهر را بوسیله چهار ابزار مختلف مورد بررسی قرار داده‌است که عبارتند از: پرسشنامه محقق ساخته و کارشناسان،‌ نرم‌افزار سینتکس‌تودی و دپث‌مپ. تحقیق شامل چند مرحله است، که در مرحله اول ادراک ساکنین بصورت تصادفی و با 40 خانوار انجام شد. متغیرهای تأثیر گذار با روش آمار توصیفی (تحلیل عاملی) استخراج شد و روابط عوامل مذکور به‌صورت مدل خطی طرح‌ریزی شد. با بررسی رابطه و میزان تأثیر عوامل بر یکدیگر، این مدل با روش تحلیل مسیر اصلاح شد و بر اساس آن فرضیه‌های تحقیق مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. در مرحله بعد، کیفیت بصری خانه‌های مورد ارزیابی از ساکنین بوسیله پرسشنامه ازکارشناسان و صاحبنظران در این امر مورد بررسی قرار گرفت و سپس نتایج حاصل از آن با خروجی‌های دو نرم‌افزار مقایسه و تحلیل شد.

نتایج پژوهش قانون‌مندی‌های خانه‌های سنتی از نظر کیفیت بصری را  روشن می‌کند. با توجه به مدل ادراک کیفیت بصری ساکنین، فرم و فضا بر رمز و راز و گوناگونی تأثیر می‌گذارند و این دو بر زیبایی، سرزندگی و خوشایندی مؤثرند. از سوی دیگر، طبق یافته‌های پرسشنامه ساکنین و کارشناسان و نیز دو نرم‌افزار تحلیلی استفاده شده در تحقیق، شکل خانه با گوناگونی، گشایش بصری و مساحت دید ارتباط مستقیم و با کنترل بصری ارتباط معکوس دارد و نیز نور فضا با رمز و راز بصری و خوشایندی رابطه مستقیم و با بسته‌شدگی و ضریب تجمعی دید نسبت معکوس دارد. در نهایت اصول بدست آمده از پژوهش را می‌توان در گوناگونی، گشایش و هماهنگی در اندازه فرم، گوناگونی فعالیت‌ها، ارتباط بصری میان روابط عملکردی، رمز و راز در فضا و خوانایی با استفاده از نور خلاصه کرد.

واژه‌های کلیدی:‌ کیفیت بصری، خانه‌‌های سنتی، بافت قدیم بوشهر