بسمه تعالی

  آیین نامه تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان

  (ویرایش جدید- مصوبه جلسه مورخ 92/12/17)

  فصل1: مقدمه و تعاریف

  مقدمه:

  بر اساس ماده (3) آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مصوب هیئت محترم وزیران به شماره 141602/ت46513هـ مورخ 21/8/91، آئین‌نامه حاضر جهت تشخیص شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان به تصویب «کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و نظارت بر اجرا» رسید.

  ماده1- تعاریف

 شرکت : شرکت یا مؤسسه‌ خصوصی یا تعاونی که تمامی مراحل قانونی ثبت شرکت‌ها را در داخل کشور به اتمام رسانده باشد.

شرکت دانش‌بنیان : شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می‌شود و بر اساس شاخص‌های مورد نظر این آیین‌نامه، به تأیید کارگروه می‌رسد.

  شرکت‌های دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نیز شرکت‌ها و موسساتی که بیش از پنجاه (50) درصد از مالکیت آنها متعلق به شرکت‌های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد، مشمول حمایت‌های این قانون نیستند.

 سامانه : درگاه الکترونیکی متمرکزی است که اطلاعات شرکت‌های متقاضی، جهت بررسی در آن وارد می شود.

کارگروه : کارگروه «ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و نظارت بر اجرا» موضوع ماده(3) آیین‌نامه اجرایی «قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات»

کالاها/ خدمات دانش‌بنیان : کالاها/خدماتی که مبتنی بر فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان بوده و با تصویب کارگروه در فهرست کالاها/خدمات دانش‌بنیان محسوب می شود.

 کارگزاران : به آن دسته از نهادها، سازمانها و دستگاههایی اطلاق می‌شود که به منظور تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش‌بنیان توسط کارگروه انتخاب می‌شوند.

  فصل2: شاخص‌های تشخیص «شرکت‌های دانش‌بنیان»

  شرکتهای‌ موضوع این آیین نامه به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

شرکتهای تولید کننده کالاها/خدمات دانش بنیان

شرکتهای نوپا

  ماده2- شرکتهای تولید ‌کننده کالاها/خدمات دانش بنیان

  شرکت تولید کننده کالاها/خدمات دانش بنیان (بر مبنای «فهرست کالاها/خدمات دانش‌بنیان» مصوب کارگروه) باید حائز همه شرایط زیر باشند:

  2-1- سهم فعالیت‌های دانش‌بنیان از درآمد شرکت:

  حداقل (50) درصد از درآمد یک سال مالی گذشته شرکت (که در اظهارنامه مالیاتی شرکت ذکر شده است)، از محل فروش «کالاها/خدمات دانش‌بنیان»، «خدمات تخصصی تعمیر و نگهداری مرتبط با کالاهای تولید شده توسط آن شرکت»، فروش «دانش ‌فنی و فناوری» مرتبط با فهرست کالاها/خدمات دانش‌بنیان، و «خدمات طراحی مهندسی» مرتبط با فهرست کالاها/خدمات دانش‌بنیان حاصل شود.

  2-2- دانش فنی:

  دانش فنی کالاها/خدمات دانش بنیان تولید شده توسط شرکت، باید مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه، ایجاد شده و یا از طریق انتقال فناوری، جذب و بومی‌سازی شده باشد.

  2-3- فعالیتهای تحقیق و توسعه:

  شرکت دارای عملکرد تحقیق و توسعه فعال، با هزینه‌کرد تحقیق و توسعه حداقل معادل (5) درصد فروش سالیانه شرکت باشد. نحوه محاسبه هزینه‌های تحقیق و توسعه بر اساس دستورالعمل پیوست دو محاسبه خواهد شد.

  2-4- نوآوری:

  با توجه به اهمیت نوآوری مستمر، شرکت باید حداقل یک کالا/خدمات دانش بنیانِ خود را در 2 سال گذشته توسعه داده یا «به طور اساسی تغییر یا ارتقاء‌« داده و به فروش رسانده باشد؛ همچنین این کالا/خدمات باید تأییدیه‌ها و استانداردهای داخلی موجود را اخذ نموده و در غیر این صورت، استانداردهای بین‌المللی یا تأیید بهره‌بردار ذی‌صلاح را کسب کرده باشد.

  تبصره: در حوزه‌های کالاها/خدمات دانش‌بنیان خاص که فرآیند توسعه محصول طولانی است، زمان دوساله با مصوبه کارگروه تغییر می‌کند.

  2-5- نیروی انسانی:

  2-5-1-سابقه بیمه پرداختی برای حداقل 3 نفر از کارکنان تمام‌وقت شرکت، حداقل 6 ماه باشد.

  2-5-2- نسبت کارکنان تمام‌وقت در بخش‌های اصلی شرکت (بخش‌های غیرپشتیبانی که مستقیما با تولید کالاها و خدمات دانش‌بنیان مرتبط هستند؛ مطابق پیوست سه) با حداقل مدرک کارشناسی، به کل کارکنان تمام وقت فعال در بخش‌های اصلی شرکت، حداقل بصورت زیر باشد:

  ماده3- شرکت‌های نوپا

  بمنظور حمایت از شرکتهای تازه تأسیس، «شرکتهای نوپا» جهت دریافت بخشی از تسهیلات مورد نظر قانون،‌ باید حائز همه شرایط زیر باشند:

  3-1- تولید یا برنامه تولید کالا/خدمات دانش‌بنیان:

  شرکت‌ باید دارای برنامه تولید یا تولیدکننده کالاها/خدمات دانش‌بنیان، مطابق فهرست کالاها/خدمات دانش‌بنیان مصوب کارگروه باشد که دانش فنی کالاها/خدمات دانش بنیان تولید شده توسط شرکت، باید مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه، ایجاد شده و یا از طریق انتقال فناوری جذب شده و بومی‌سازی شده باشد.

  3-2- نیروی انسانی:

  شرکت دارای حداقل 2 نفر نیروی انسانی معادل تمام‌وقت باشد.

  3-3- سن شرکت:

  حداکثر پنج (5) سال از زمان ثبت شرکت گذشته باشد.

  3-4- تحقیق و توسعه:

  شرکت دارای عملکرد تحقیق و توسعه باشد.

  تبصره 1: تأییدیه شرکتهای نوپا، دارای اعتبار یک ساله بوده و تنها برای یک دوره یک ساله می‌تواند تمدید شود و یک شرکت حداکثر 2 سال می‌تواند به عنوان شرکت نوپا شناخته شود.

  تبصره2: تأییدیه شرکت نوپایی که هنوز به مرحله تولید نرسیده و تنها برنامه تولید خود را ارائه کرده است، در صورتی تمدید می‌شود که پس از یک سال به مرحله تولید نمونه آزمایشی و پایلوت یا فروش کالا/خدمات دانش‌بنیان رسیده باشد. تأییدیه شرکتهایی که در مرحله تولید نمونه آزمایشی و پایلوت هستند، ‌در صورتی برای سال بعد تمدید می‌شود که به مرحله فروش کالا/خدمات دانش‌بنیان برسند.

  فصل3: ضوابط اجرایی

  ماده4-فرآیند اجرایی

1-4- پس از ورود اطلاعات توسط شرکتهای متقاضی در سامانه، دبیرخانه کارگروه آنها را برای کارگزاران مربوطه ارسال می‌کند. نتایج بررسی کارگزاران، توسط دبیرخانه برای تصمیم‌گیری نهایی به کارگروه (یا کمیته کارشناسی ذیل کارگروه حسب مورد) ارجاع داده می‌شود.

2-4- در صورت تایید، شرکت متقاضی برای مدت دو (2) سال مشول حمایت‌های مورد نظر قانون می‌باشد. تمدید این زمان منوط به تداوم شرایط مورد نظر در این آیین‌نامه است.

3-4- همه شرکت‌ها (به استثنای شرکتهای نوپا) باید دارای اظهارنامه مالیاتی باشند.

 4-4- صورت‌های مالی شرکت‌های متقاضی که بعد از تاریخ 31 تیر ماه 1393 ثبت نام خود را تکمیل نمایند، باید به تأیید حسابرسان رسمی ( موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران ) برسد. شرکتهای نوپا از رعایت این بند معاف هستند.

5-4- با توجه به اهمیت حمایت از توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در شرکت‌های بزرگ صنعتی و لزوم رسوخ فناوری‌های برتر در صنایع و شرکت‌های بزرگ، «شرکتهای صنعتی دارای فعالیت دانش‌بنیان» براساس پیوست یک این آیین‌نامه می‌توانند از بخشی از تسهیلات مورد نظر قانون استفاده نمایند.

 6-4- درصورتی که شرکت نتواند در مدت دو (2) سال پس از تأیید توسط کارگروه، رتبه‌بندی خود را به پایان برساند، یا در صورت عدول شرکت از شرایط مندرج در این آئین‌نامه در هر زمان، آن شرکت امکان استفاده از تسهیلات مورد نظر قانون را از دست خواهد داد.

7-4- حمایت‌های مورد نظر قانون، تنها مرتبط با توسعه و تولید کالاها/خدماتی خواهد بود که توسط کارگروه به عنوان کالاها/خدمات دانش‌بنیان تأیید شوند.

8-4- شرکت‌های تأیید شده، جهت استفاده از هر یک از حمایت‌ها و تسهیلات مد نظر قانون، باید شرایط خاص مورد نظر برای آن نوع حمایت‌ها و تسهیلات را نیز احراز نمایند.

 9-4- حمایت‌هایی که به هر دسته از شرکت‌ها تعلق می‌گیرد، از سوی کارگروه یا سایر مراجع ذی‌صلاح تعیین می‌شود.

10-4- پرونده شرکتهایی که برخی از شرایط این آیین نامه را احراز نمی‌کنند در موارد خاص به پیشنهاد کارگزاران در کارگروه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

11-4- پرونده شرکت‌هایی که در عمل به تعهدات خود دارای سابقه سوء هستند (تسهیلات، حمایت‌ها، مالیات، بیمه و...)، طبق دستورالعمل پیوست چهار بررسی خواهد شد.

  این آیین نامه در 4 ماده و 3 تبصره در جلسه مورخ 17/12/1392 کارگروه به تصویب رسید و جایگزین مصوبه قبلی جلسه کارگروه مورخ 21/12/1391 می شود.

  پیوست یک: شرکتهای صنعتی دارای فعالیت دانش‌بنیان

  با توجه به اهمیت حمایت از توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در شرکت‌های تولیدی و صنعتی و لزوم رسوخ فناوری‌های برتر در صنایع و شرکت‌های بزرگ، «شرکتهای صنعتی دارای فعالیت دانش‌بنیان» جهت برخورداری از بخشی از تسهیلات مورد نظر قانون، باید حائز همه شرایط زیر باشند:

  1- سهم فعالیت‌های دانش‌بنیان از درآمد شرکتها:

  حداقل (10) درصد از درآمد یک سال مالی گذشته شرکت، از فروش کالاها/خدمات دانش‌بنیان و یا از فروش دانش‌فنی و فناوری و یا خدمات تخصصی تعمیر و نگهداری مرتبط با کالاها/خدمات تولید شده از سوی آن شرکت حاصل شود.

  2- دانش فنی:

  دانش فنی کالاها/خدمات دانش بنیان تولید شده توسط شرکت، باید مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه، ایجاد شده و یا از طریق انتقال فناوری، جذب شده و نهادینه و بومی‌سازی شده باشد.

  3- فعالیتهای تحقیق و توسعه:

  شرکت دارای «عملکرد » و « واحد » تحقیق و توسعه فعال، با هزینه‌کرد تحقیق و توسعه حداقل معادل یک (1) درصد فروش سالیانه شرکت باشد.

  4- نوآوری

  با توجه به اهمیت نوآوری مستمر، شرکت باید حداقل یک کالا/خدمات دانش بنیانِ خود را در 2 سال گذشته توسعه داده یا «به طور اساسی تغییر یا ارتقاء‌« داده و به فروش رسانده باشد؛ همچنین این کالا/خدمات باید تأییدیه‌ها و استانداردهای داخلی موجود را اخذ نموده و در غیر این صورت، استانداردهای بین‌المللی یا تأیید بهره‌بردار ذی‌صلاح را کسب کرده باشد.

  5- میزان فروش شرکت :

  فروش شرکت در سال مالی گذشته باید بیش از ده میلیارد تومان باشد.

  تبصره: «واحد تحقیق و توسعه یا طراحی مهندسی» و شرکت‌های منشعب از شرکت، چنانچه به صورت یک شرکت مستقل حقوقی ثبت شود، می‌تواند مستقلا فرایند ارزیابی را دنبال کند.

  پیوست دو:

  فهرست فعالیت ­ ها و اندازه‌گیری هزینه‌های تحقیق و توسعه‌

  الف- فهرست فعالیت ‌ های تحقیق و توسعه ‌

  تحقیق و توسعه ‌ : «عبارتست از انجام هرگونه کار خلاق، به طریقی نظام‌مند به منظور افزایش انباشت دانش از جمله دانش بشری، فرهنگی و اجتماعی و استفاده از این انباشت دانش برای طرح کاربردهای جدید». در این تعریف، منظور از واژه «جدید»،‌ جدید در ایران است.

 سه نوع فعالیت را در بر می‌گیرد : تحقیق بنیادی ماموریت گرا  (به دنبال کسب آگاهی از منشا پدیده‌ها و حقایق قابل مشاهده و با امید به اینکه دانش بوجود آمده در راستای حل مشکلات و شبهات استفاده شود)، تحقیق کاربردی(به دنبال کسب آگاهی که به سمت اهداف و مقاصد خاص عملی هدایت می‌شود) و توسعه تجربی (با استفاده از آگاهی‌های حاصله از تحقیقات و تجربه عملی به دنبال ایجاد یا بهبود محصولات جدید و خدمات جدید و...).

  تحقیق بنیادی محض، که در آن هدف پیشبرد مرز دانش بدون هدف نیل به فواید اجتماعی و اقتصادی بلند مدت و بدون تلاش برای بکارگیری نتایج در حل مشکلات عملی،‌ انجام می ‌ شود. بعنوان R&D محسوب نمی ‌ شود.

 فعالیت­ R&D دارای سه ویژگی اصلی زیر است :

  الف- از نوع علمی و فنی باشد.

  ب- دارای قابل ملاحظه­ای عنصر نوآوری  بوده و در جهت حل مشکلات علمی و فنی یا پیشرفت علمی و فنی از طریق R&D باشد (یعنی حل مساله‌ای که برای فرد آشنا با دانش و فنون حوزه، قبلا آشکار نبوده است) و یا در جهت ایجاد دانش جدید یا استفاده از دانش برای طرح کاربردهای جدید است. 

 ج- در جهت کاربردهای (شامل محصولات، فرآیند تولید و خدمات) جدید یا بطور اساسی بهبود یافته (اگرچه در بلندمدت)، باشد.

  در جدول زیر، خلاصه‌‌ای از فعالیت‌های R&D در قالب چند دسته کلی، ارایه شده است؛ کارکنان شرکت که مشغول به انجام فعالیت­های R&D مطابق با تعاریف فوق و مشابه فعالیت­های جدول زیر هستند، بعنوان «کارکنان مستقیم R&D » محسوب می­شوند.

  در موارد زیر، محصول شامل کالا و خدمات می‌باشد و فرآیند تولید نیز، شامل فرآیندهای تولید کالا و خدمات است.

  علاوه بر «کارکنان مستقیم R&D » برخی افراد نیز مشغول فعالیت­های حمایتی (مستقیم یا غیرمستقیم) R&D هستند. اگر فعالیتی از نوع علمی و فنی نظیر خدمات کتابخانه‌ای و رایانه‌ای و یا از نوع اداری و دفتری باشد در صورتی که منحصرا برای بخش R&D انجام ‌شود، «فعالیت حمایتی مستقیم» R&D محسوب می‌شود. اما اگر فعالیت‌ فوق علاوه بر بخش R&D ، برای تمامی بخش‌های بنگاه ارایه شود (مانند خدمات کتابخانه مرکزی سازمان)،‌ و نیز فعالیتی مانند خدمات حمل و نقل، نگهبانی، تهیه غذا و نظایر آن، که برای پشتیبانی از فعالیت‌های R&D انجام می‌شود، بعنوان «فعالیت‌ حمایتی غیرمستقیم» R&D محسوب می­شود. هزینه‌ی فعالیت‌ها‌ی حمایتی R&D نیز، بعنوان هزینه‌های (سربار) R&D ، در نظر گرفته می‌شود.

  ب- اندازه‌گیری هزینه‌های تحقیق و توسعه ( R&D ) (ادامه پیوست 2)

  موارد زیر در صورتی که در راستای انجام فعالیت‌های R&D (مطابق با فهرست فعالیت‌های تحقیق و توسعه در پیوست دو آئین‌نامه تشخیص شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان) باشد، بعنوان هزینه‌های بخش R&D محسوب می‌شوند. همچنین چنانچه بخشی از هزینه‌های صرف شده توسط بنگاه،‌ علاوه بر استفاده در فعالیت‌های R&D در سایر فعالیت‌ها که در فهرست پیوست دو نمیگنجد،‌ نیز صرف شود (بعنوان نمونه،‌ استفاده از آزمایشگاه برای فعالیت‌های R&D و فعالیت‌های دیگر)،‌ در اینصورت تنها بخشی از این هزینه‌ها که صرف فعالیت‌های R&D می‌شود،‌ بعنوان هزینه‌های R&D محسوب می‌شود.

  تذکر: تمامی اطلاعات مربوط به بازه زمانی یک سال مالی گذشته شرکت است، همچنین توجه شود که هر مورد هزینه­ای تنها در یک ردیف ذکر شود و از دوبار محاسبه هزینه­ جلوگیری شود.

  منابع و مراجع

  1-سازمان توسعه همکاری اقتصادی OECD (2002)؛ راهنمای فراسکاتی، دستورالعمل یکسان پیشنهادی سازمان همکاری و توسعه اقتصاد اروپا برای ارزیابی فعالیت ­ های تحقیق و توسعه تجربی. ترجمه فریبا نیک سیر، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور(1384).

  2 -سازمان توسعه همکاری اقتصادی OECD (2005)؛ راهنمای اسلو ویرایش سوم، رهنمودهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه برای گردآوری و تفسیر داده ‌ های نوآوری؛ ترجمه فریبا نیک سیر؛ تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور(1386).

  3- علیزاده، پریسا (1390)؛ آشنایی با اندازه گیری تحقیق و توسعه براساس راهنمای فراسکاتی؛ دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری های نوین مرکز پژوهش ­­ های مجلس شورای اسلامی؛ ‌ تهران: مرکز پژوهش ­­ های مجلس شورای اسلامی.

  4- مرکز آمار ایران (1389)؛ نتایج آمارگیری از کارگاه های دارای فعالیت تحقیق و توسعه؛‌ تهران: مرکز آمار ایران.

  5 - OECD (2012); MEASURING R&D IN DEVELOPING COUNTRIES, Annex to the Frascati Manual; Paris: OECD

  پیوست سه:

  فهرست فعالیت‌های اصلی (غیر پشتیبانی) و فعالیت‌های پشتیبانی در شرکت‌های دانش‌بنیان

  پیوست چهار:

  دستورالعمل بررسی سوءسابقه شرکت‌ها

  ماده1- شرکت‌هایی که سوءسابقه و تخلفات مکرر در عمل به تعهدات خود داشته‌اند (تسهیلات مالی و حمایت‌ها)، از شمول بررسی در قالب «آیین‌نامه تشخیص شرکت‌های دانش‌بنیان» خارج می‌باشند.

  ماده2- اعضای کارگروه، مشخصات شرکتهایی را که در تعامل با آنها، از انجام تکالیف قانونی و تعهدات خودداری کرده‌اند، در اختیار کارگروه قرار می‌دهند.

  تبصره: صندوق نوآوری و شکوفایی از طریق اخذ اطلاعات از سایر نهادهای مالی، سابقه مالی شرکت‌های دارای سوء سابقه را استخراج و در اختیار کارگروه قرار می‌دهد.

  ماده3- در صورت تشخیص کارگروه، دبیرخانه کارگروه می‌تواند از سایر مراجع ذیربط نیز استعلام‌های لازم را دریافت دارد. دبیرخانه کارگروه می‌تواند برای این منظور از کارگزار یا کارگزارن معتمد و صاحب صلاحیت استفاده نماید.

  ماده4- در صورت اعتراض شرکتها، کارگروه (یا کمیته کارشناسی) بررسی و تصمیم‌گیری نهایی را انجام خواهد داد.

  ماده 5- شرکتهای دانش‌بنیانی که تخلفات مکرر در عمل به تعهدات خود داشته باشند (تسهیلات مالی و حمایت‌ها)، تاییدیه دانش‌بنیان بودن آنها لغو می‌شود.

  ماده 6- پس از گذشت شش ماه از اجرای این دستورالعمل، اصلاحات و نکات تفصیلی لازم از سوی کارگروه مصوب و اضافه شود.

آیین نامه تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان