استرس و دانشجویان

  استرس، واکنش ذهن و جسم در برابر موقعیت های جدید، تهدیدآمیز و یا هیجان برانگیز است. پیش از آنکه استرس را به کلی رد کنیم، لازم است بدانیم استرس تنها زمانی خطرناک خواهد بود که بیش از میزان لازم وجود داشته باشد. بیشتر استرس هایی که ما تجربه می کنیم، مفید و محرک هستند. کشمکش های زندگی گرچه می توانند سبب استرس شوند، اجتناب از هرگونه واقعه ی استرس زا نیز به تدریج زندگی کسالت آمیزی را به همراه می آورد. مشکل زمانی آغاز خواهد شد که شما دائماً با مقدار بالایی از استرس مواجه باشید. گرچه برخی از استرس های ما ناشی از مشکلات جدی و عمیق عاطفی هستند ولی بسیاری از آنها چنین نیستند و با یک مشاوره ساده و با فنون کنترل استرس، قابل حل می باشند. شما می توانید با استفاده از راهکارهای ذیل استرس را کنترل کنید:

  نقش خود را در به وجود آوردن موقعیت های استرس زا روشن نمایید.

  روش زندگی متعادلی را برگزینید.

  تکنیک های خاصی را به منظور آرام سازی خود بیاموزید

  با تعریف و تفسیر مسایل، جنبه های صحیح تر و وسیع تری را پیش بینی نمایید

  نظام ارزش های خود را مشخص سازید و روحیه مذهبی، معنویت و روحانیت را در خود تقویت کنید

  بسیاری از دانشجویان تمایل دارند عوامل خارجی و بیرونی را به عنوان عوامل استرس زا معرفی کنند. دانشجویان اظهار می دارند امتحانات، برخی اساتید، موقعیت های جدید و مواردی از این دست سبب بروز استرس در آنها می گردند. بکار بردن واژه عوامل استرس زا بدین معناست که استرس صرفاً به واسطه اشخاص، موقعیت ها یا وقایع حاصل می گردد. در حالی که بروز استرس مراحل پیچیده تری دارد. یک ارزیابی و تحلیل دقیق از خودتان، نقش شما را در بروز استرس مشخص خواهد ساخت. بنابراین، در اینجا سه واژه معنا می یابد، محیط(آن چه در بیرون رخ می دهد)، ذهن(آنچه شما درباره وقایع و عوامل تفسیر و برداشت می کنید) و جسم(بازتاب عواطف، احساسات و بدن شما نسبت به واقعه) در بیشتر مواقع مسائل و رخدادها در ذات خود استرس زا نیستند، بلکه تفکرات و برداشت شما از قضایا سبب ایجاد استرس منفی می گردد. در واقع برداشت های شما به واسطه نگرانی های بیش از اندازه، تفکرات منفی، تفکرات غیرواقع گرایانه و غیره به گونه ای منفی عمل کرده و عوارضی را به دنبال می آورد. به عنوان مثال، وقتی دانشجوی ممتازی که انتظار بهترین نمره را در امتحان داشته، نمره بسیار پایینی مانند 10 می گیرد، دچار تنش و استرس می گردد. نمره پایین در امتحان فی نفسه استرس زا نبوده است، بلکه تفسیری که آن دانشجو بر اساس تصورات خود از پیامد نمره و سایر مسایل متعاقب آن داشته، سبب بروز استرس در وی گردیده است.

  روشن است که نحوه برداشت و تفکر شما از وقایع سبب بروز استرس و یا عدم بروز آن می گردد. وقایعی مانند آنچه به عنوان مثال ذکر شد کاملاً می توانند استرس زا باشند ولی شما زمانی قادر به کنترل آن هستید که درک وسیعی از واقعه داشته باشید و به این نکته واقف گردید که این شما هستید که با تفسیر های خود وقایع را بد یا خوب تفسیر می کنید. به خاطر بسپارید که سلامت جسمانی شما تاثیر به سزایی بر نحوه برخوردتان با موقعیت های تنش زا دارد. فردی که همیشه در خود فرو می رود، غذای کافی نمی خورد و به اندازه لازم نمی خوابد، توانایی کمی در مواجهه با مسایل دارد.شما بایستی نسبت به سلامت خود توجه داشته باشید. توازن صحیح در خواب، ورزش، کار، مطالعه و تفریح از نکات قابل تعمق است.

  بعضی از دانشجویان برای رسیدن به اهداف گوناگون خود دائماً در تلاش هستند. دائماً در عجله و شتاب به سر می برند و از فعالیتی به فعالیت دیگر روی می آورند. همیشه از زمان عقب هستند و هرگز قادر نیستند در هر یک از فعالیت هایی که در پیش گرفته اند، خود را به قله موفقیت برسانند. بخشی از این مسایل در مورد بسیاری از دانشجویان به سبب عدم سازماندهی صحیح اتفاق می افتد. به نظر می رسد مدیریت بهینه ی وقت می تواند در بهبود این وضعیت مفید باشد.

  از ابزارهای کنترل استرس، استفاده از تکنیک های آرام سازی است. بیشتر این تکنیک ها نظیر مراقبت، آرام سازی عضلات و غیره به گونه ای مشابه عمل می کنند. استفاده از این تکنیک ها این فرصت را به شما می دهد تا به حالت عمیقی از آرامش برسید. در این حالت جسم و ذهن شما به طور همزمان برای مدت زمانی در استراحت به سر می برند. تمرین هر یک از این تکنیک ها به طور منظم، احساس آرامش در شما ایجاد خواهد کرد و سطح انرژی و توانایی های شما را در مواجهه با جهان خارج، تجدید خواهد نمود.

  برای اطلاع بیشتر در مورد این تکنیک ها می توانید به مرکز مشاوره دانشگاه مراجعه نمایید.

  برخی افراد به سادگی در مواجهه با یک مسئله عادی درگیر و گرفتار می گردند. نگاهی محدود به قضایا دارند، به هنگام تحلیل واقع بین نیستند و از یک شکست و یا یک مانع فاجعه می سازند. بحث و گفتگو درباره مشکلاتتان با یک دوست قابل اعتماد به شما این اجازه را می دهد تا خود را از دنیای منفی درونتان بیرون آورده و دیگر جنبه های قضیه را نیز ببینید. گاه به هنگام مباحثه و گفتگو درباره مسایل، جنبه هایی از موضوع توسط دیگران برایما آشکار می گردد. کلامی نمودن تفکرات و به زبان آوردن آنها، به شما کمک خواهد کرد مطالب را در کنار یکدیگر قرار دهید و بر موضوع تسلط یابید. غالباً استرس به واسطه عدم رضایتمندی، احساس گم شدن از هدف و یا فقدان هدف ایجاد می شود. گاه دانشجویان زمینه ها، اهداف و روش هایی را در زندگانی خود تدارک می بینند که به ندرت با شرایط کنونی و خواسته های آنها تناسب دارد. به عنوان مثال: ممکن است یک دانشجو به خواندن رشته حسابداری مشغول شده باشد، در حالی که همیشه خواهان آن بوده است که در رشته های هنری به تحصیل بپردازد و یا ممکن است یک دانشجو حلقه گسترده ای از دوستان مختلف تشکیل داده باشد، در حالی که هیچ یک از آنها روابط صمیمانه و تاثیرگذاری که وی همواره خواهان آن بوده است را تامین نکرده باشد. روشن نمودن ارزش ها و تصمیم گیری در مورد آنچه حقیقتاً از زندگی می خواهید، به شما کمک خواهد کرد در مورد خودتان احساس بهتری داشته باشید و به گونه ای احساس رضایت کنید که در مواقع سخت زندگی آرامش و متانت خود را حفظ نمایید. تقویت روحیه مذهبی و معنویت در تعدیل احساسات منفی کمک موثری خواهند بود و به تدریج سبب احساس امنیت در شما خواهد شد. به منظور سازگاری بهتر با موقعیت های پر استرس و به عنوان فرد مستقلی در مقام یک دانشجو، سه واژه مهم را به خاطر بسپارید: پیامد، تغییر و همکاری همواره به یاد داشته باشید هر تصمیم شما پیامدهای خاصی را به دنبال خواهد داشت. حتی آن دسته از تصمیماتی که ظاهراً فقط به خودتان مربوط است همیشه نتایج و پیامدهای قابل کنترل ندارند. زمانی که مجبور به تصمیم گیری هستید در مورد آن موضوع تمام و کمال بیندیشید و پیش از آن که تصمیم خود را به اجرا بگذارید، اهداف، موقعیت ها و نتایج حاصله را با دقت از نظر بگذرانید.

  همواره این حقیقت را به خاطر داشته باشید که همه چیز در حال تغییر است. بسیاری از این تغییرات تحت کنترل شما هستند و توانایی سازگاری شما با این تغییرات فرصت مهم و با ارزشی را فراهم می آورد تا با عوامل استرس زا به راحتی کنار بیایید. از دیگر راه های سازگاری با استرس، ارزش گزاردن به مشارکت های و همکاری های گروهی است که این امر در اجتماعات دانشجویی، یافت می شود. بسیاری از افراد که شما در دانشگاه ملاقات خواهید نمود افراد دلسوزی هستند که به عنوان استاد، مشاور، مددکار و غیره در کنار شما خواهند بود. گرچه ممکن است گاه احساس جدایی از دیگران نمایید ولی هرگز احساس تنهایی نخواهید کرد.

  اکنون لازم است راهکارهای ذیل را به منظور مقابله با استرس به کار ببرید.

  1-وقت خود را به نحو صحیح و مطلوب تحت کنترل درآورید. یادداشت روزانه ای برای خود آماده سازید تا برنامه ی هفتگی خود را ( از قبیل ساعات کلاس ها، زمان مرور و مطالعه دروس، زمان امتحانات، زمان ورزش، کار و..) در آن یادداشت کنید.

  2-اولویت های خود را مشخص سازید و به عنوان یک دانشجو فرصت ها و اوقات خود را دریابید. اولویت هایتان را به ترتیب بر روی کاغذ آورید و بر روی آنهایی که در ابتدای لیست شما هستند، تمرکز بیشتری داشته باشید. نوشتن ایده ها و خواسته هایتان به شما کمک خواهد کرد تا افکارتان را متبلور و روشن ساخته و اهداف مهم خود را تقویت کنید.

  3-بیاموزید که چگونه در مواقعی به دیگران«نه» بگویید. بسیاری از اوقات شما به دلیل تقاضاهای دیگران از کنترل خارج می گردید. بهترین علایق و خواسته های خود را لیست کرده و به شکل منظم به آنها بپردازید تا بدین وسیله با قبول تقاضاهای دیگران و عدم پرداختن به خواسته های شخصی، سبب بروز استرس در خود نگردید.

  4-برنامه ریزی دقیقی را به عنوان بخشی از روند روزانه تحصیل خود آماده سازید. گاه برای یک دانشجو جهان پر رقابت و برنامه ریزی ضعیف، موقعیت های بحران زایی را به همراه دارد که این بحران غالباً سبب بروز استرس خواهند شد.

  دانشجویان عزیز، استرس را با تشخیص موقعیت های استرس زا از زندگی خود دور سازید. راه های مؤثر کنترل استرس را بیاموزید و در صورت نیاز از متخصصان و مشاوران در مراکز مشاوره، کمک بگیرید.

  گردآوری: مرکز مشاوره دانشگاه تهران زیر نظر محمد اسماعیل صالحی مقدم