نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

---

در محیط‌های صنعتی واقعی، ممکن است ماشینی به دلایل مختلف (مانند نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه) در طول افق برنامه‌ریزی در دسترس نباشد. در تحقیق حاضر، محدودیت دسترسی به ماشین‌ها از نوع قطعی (تحت عنوان محدودیت نت) و در حالت دسترسی نامعین بررسی شده است. پس از مدل‌سازی مسأله، برای حل آن، الگوریتم ژنتیک توسعه‌یافته‌ای ‌با کروموزوم‌های دوبعدی پویا که در آن برای حل زیرمسأله نت یک الگوریتم ابتکاری دیگری نیز پیشنهاد شده؛ ارائه شد. عملکرد الگوریتم پیشنهادی در دو حالت مورد ارزیابی قرار گرفت. در حالت اول عملکرد نسخه توسعه یافته از الگوریتم پیشنهادی، با یک روش تکاملی موجود در ادبیات مقایسه شد که برای سه سطح انعطاف پذیری جزئی، متوسط و کامل به ترتیب نشانگر 3.9% ، 4.59% و 4.55% بهبود در شاخص «بهترین جواب به دست آمده» و نیز 4.9% ، 5.33% و 4.60% بهبود در شاخص «میانگین جواب‌های به دست آمده» است. در حالت دوم نیز روش پیشنهادی بر اساس شاخص «میانگین تابع هدف» در حالت وجود یک، دو و سه فعالیت نت به ترتیب با میانگین 4.68%، 9.48% و 11.75% افزایش، از عملکرد مطلوبی برخوردار است. نتایج محاسبات در هر دو حالت رجحان روش حل پیشنهادی را در زمینه‌های کیفیت جواب‌ها و سرعت همگرایی، نشان می‌دهد

---

افزایش جمعیت و توسعه صنعتی در کشور به دنبال خود رشد در تقاضای انرژی الکتریکی را موجب خواهد شد. تامین این انرژی  سرمایه گذاری در احداث واحدهای نیروگاهی و مصرف سوخت فسیلی را به دنبال خواهد داشت که این امر تبعات مختلفی به همراه دارد. از سویی دیگر مدیریت سمت تقاضا رویکردی در جهت منطقی سازی مصرف و کاستن از نرخ رشد تقاضا است. با توجه به ماهیت علت و معلولی بخش انرژی و تاثیر متقابل متغیر ها در این بخش و نیز پیچیدگی های حاکم بر آن لازم است تا به کمک ابزارهایی ، سیاستهای اتخاذ شده در این بخش مورد آزمون قرار گیرد. در این مقاله با استفاده از رویکرد سیستمهای دینامیکی مدلی ارائه شده که به کمک آن می توان اثرات ناشی از دو جهت گیری توسعه بخش عرضه و کنترل سمت تقاضا را با هم مقایسه نمود. در این تحقیق که برای اولین بار بدین شکل برای بخش انرژی در ایران صورت گرفته، در ابتدا بصورت کلان به موضوع نگاه شده و پس از ارائه یک مدل کلی برای بررسی رفتار و برهم کنش متغیرهای کلان در زنجیره انرژی الکتریکی ایران، بخشی از مدل کلی جهت بررسی جزئی تر انتخاب شده و مدل  برای این بخش که بخش عرضه میباشد ، توسعه داده شده و در نهایت مدل با استفاده از اطلاعات موجود حل شده است. نتایج حاصل از اجرای این مدل حاکی از آن است که دینامیک سرمایه گذاری و روند احداث همه فناوریها در حالت مدیریت بخش تقاضا، شرایط بهتری را نسبت به حالتی که گرایش به سمت توسعه بخش عرضه است، ایجاد می کند.

---

مسئله چیدمان پویای تسهیلات عبارت است از یافتن استقرار دپارتمان­ها در سطح کارخانه برای دوره­های زمانی مختلف به­طوری که موقعیت دپارتمان­ها از یک دوره به دوره دیگر می­تواند تغییر کند. به طور سنتی این مسئله بر اساس کمینه کردن مجموع هزینه حمل و نقل میان دپارتمان‌ها ساختار یافته است. در حالی که اهداف و عوامل دیگری می‌توانند در طراحی چیدمان دخیل باشند. در این مقاله مسئله چیدمان پویای تسهیلات با دو تابع هدف کمینه کردن مجموع هزینه حمل و نقل و بیشینه نمودن مجموع رابطه فعالیت‌ها مدلسازی شده است. حل این مسئله به وسیله یک الگوریتم پیوندی جستجوی محلی و شبیه‌سازی تبرید انجام می‌گردد. الگوریتم پیشنهادی توانایی بالایی در تولید جواب‌های پارتو دارد، به طوریکه هر دو ویژگی همگرایی و تنوع در کیفیت جواب‌های بدست آمده مشهود می‌باشد.

---

در این مقاله دو مسأله انتخاب و زمانبندی سفارشات به­صورت همزمان مورد بررسی قرار می­گیرد که در آن هر سفارش با توجه به میزان درآمد ناشی از تحویل آن به مشتری و مدت زمان فرآیند در محیط سری انعطاف­پذیر با ماشین­ها موازی غیرمشابه تعریف می­شود. دو روش ابتکاری جدید با نام­های SFAT و AFST برای حل این مسأله با تابع هدف ترکیبی حداکثر نمودن درآمد و حداقل نمودن طول دوره ساخت توسعه داده شده است. همچنین یک مدل ریاضی و دو حد پایین برای درآمد و طول دوره ساخت معرفی شده است. برای ارزیابی عملکرد مدل­ها و روش­های معرفی شده، حدود پایین و روش­های ابتکاری با جواب بهینه مقایسه شده است. نتایج نشان می­دهد که هر دو روش ابتکاری توسعه یافته دارای عملکرد مطلوبی در حل مسأله زمانبندی و انتخاب همزمان سفارشات دارند.

---

  خط مونتاژ مدل ترکیبی نوعی خاص از خطوط تولیدی است که می‌تواند مدل‌های متفاوتی از یک محصول را بر روی یک خط تولید کند. یکی از مهم‌ترین مسائل در راستای استفاده و بهره مندی مناسب از این نوع خط مونتاژ، تعیین توالی تولید محصولات است.

  در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی بر روی مسئله‌ی تعیین توالی صورت گرفته است که برخی محققان در مطالعاتشان ضمن ارائه‌ی مدل‌های ریاضی، به منظور یافتن جواب بهینه‌ روش‌های بسیار متنوعی را پیشنهاد کرده‌اند. در این مقاله ضمن مرور و استفاده از تحقیقات پیشین ٬ یک مدل ریاضی برای مسئله‌ی تعیین توالی ورود محصولات به منظور کمینه کردن مجموع هزینه‌های توقف‌های ناشی از عدم تکمیل به موقع کار مونتاژ در هر ایستگاه ارائه شده است. برای حل مسئله و با توجه به پیچیدگی مدل ریاضی غیر خطی عدد صحیح مختلط ارائه شده یک الگوریتم فرا ابتکاری پیشنهاد شده است. به منظور بررسی الگوریتم پیشنهادی 48 مساله در اندازه های مختلف تولید شدند. در دسته اول و دوم الگوریتم به جواب بهینه و در دسته سوم به جواب نزدیک به بهینه میرسد. نتایج اجرای مدل در خط مونتاژ پراید شرکت سایپا نشان می‌دهد که شرکت سایپا می‌تواند هزینه‌ی فروش از دست رفته‌ی خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

---

  برای بقاء در دنیای رقابتی امروز، بسیاری از شرکت‌های تولیدی و خدماتی، ناگزیر شده‌اند به رویکردهای جدید مدیریتی رو بیاورند. از جمله این رویکردها، می‌توان به روش‌های جدید ارزیابی عملکرد اشاره کرد که نقش مهمی در بهبود عملکرد یک سازمان دارند. سیستم‌های سنتی ارزیابی عملکرد که بر پایه معیارهای مالی هستند، برای محیط پیچیده کسب‌وکار امروزی مناسب نیستند. به خصوص این که اهمیت دارایی‌های نامشهود سازمان نسبت به دارایی‌های مشهود در کسب مزیت رقابتی، روز به روز افزایش می‌یابد. کارت امتیازی متوازن ( BSC ) یکی از رایج‌ترین سیستم‌های سنجش عملکرد در سالهای اخیر بوده است. اگر چه انتقاداتی به بعضی جنبه‌های این رویکرد وارد شده است. در این مقاله محدودیت‌های استفاده از BSC از دیدگاه سیستمی مورد بحث قرار می‌گیرد و کاربرد پویایی‌های سیستم به عنوان ابزاری جهت افزایش اثربخشی BSC ارائه می‌گردد.

  هدف این مقاله، تمرکز روی توسعه "کارت امتیازی متوازن پویا" و همچنین اثبات این موضوع است که تطابق ساختار کارت امتیازی متوازن سنتی با اصول پویایی‌های سیستم، حمایت و پشتیبانی بهتری برای تصمیم‌های مدیریت استراتژیک فراهم می‌کند. با توجه به ادبیات موضوع، یکی از مهمترین مشکلات کارت امتیازی متوازن، عدم لحاظ تحلیلهای ابعادی زمان بین علت و معلول (تأخیر بین علت و معلول) و اثرات پویای آن است. دلیل استفاده از پویایی‌های سیستم در مدل کارت امتیازی متوازن، عمدتاً امکان بررسی تأخیر زمانی مباحث مرتبط با محیطهای پویا است. در پایان تجربه‌ای از بکارگیری موفقیت‌آمیز مدل توسعه یافته در یکی از شرکت‌های کاشی و سرامیک استان یزد به همراه نتایج حاصل از آن آورده شده است.

---

  تغییرات مداوم در وضعیت اجتماعی- اقتصادی جهان و بحران های مالی، مدیران شرکت های توزیع دارو را بر آن داشت تا با شناسایی و مدیریت عوامل ریسک زا و تصمیم گیری صحیح به این چالش ها پاسخ داده و بر کارایی شان بیافزایند.این مقاله با هدف یافتن نقش مدیریت ریسک برکارایی شرکت های توزیع دارو با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها و در دو مدل انجام شده است. بدین منظور بررسیهای لازم از اطلاعات شرکت های توزیع دارو صورت گرفت و با استفاده از مرور ادبیات و نظرات خبرگان و روش FMEA ، ریسک های موجود در شرکت های توزیع دارو شناسایی و ارزیابی شد. از بین متغیرهای موجود درنهایت با استفاده از پرسشنامه کیفی(طیف لیکرت) مدیریت ریسک، در مدل اول نیروی انسانی به عنوان ورودی و فروش ، سهم بازار به عنوان خروجی و در مدل دوم نیروی انسانی و مدیریت ریسک به عنوان ورودی مدل تحلیل پوششی داده ها در نظر گرفته شد و امتیازات کارایی شرکت های توزیع دارو با استفاده از آنها به دست آمد. نتایج نشان دادکه تعدادی از شرکت های توزیع دارو ، روی مرز کارایی قرار داشته وتعدادی ناکارآمد بودند. برای واحد های ناکارا ، واحد مجازی کارا تشکیل ومشخص شد هرگاه واحد های ناکارا به متغیر مدیریت ریسک توجه زیادی داشتند تاثیر مستقیمی بر کارایی شان داشته و بر تعداد واحد های کارا افزوده است.بنابراین مدیریت ریسک به عنوان عاملی مهم بر کارایی و عملکرد شرکت های توزیع دارو موثر است.

---

در این مقاله، طراحی یک شبکه‏ زنجیره تأمین حلقه بسته در حوزه سلامت و درمان به صورت برنامه‏ریزی اعداد صحیح مختلط سه هدفه ارائه و تصمیم‌های مرتبط با طراحی شبکه در هر دو جریان رو به ‏جلو و رو به ‏عقب یکپارچه شده است. شبکه این مقاله شامل مراکز بیمارستان‏، جمع آوری، خشکشویی و انهدام لباس‌های بیمارستانی است. از آنجایی که دسترسی این مراکز حیاتی به یکدیگر بسیار مهم است، علاوه بر هزینه‏های شبکه و مسائل زیست محیطی، بررسی پوشش شبکه نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه الگوریتم قید افزوده بهبود یافته برای سه بیمارستان شهر تهران به کار رفته است تا اهمیت و کاربرد شبکه مطرح شده، مشخص شود. سپس جواب‏های‌ ناچیره برای مکان‌یابی مراکز جمع‏آوری و خشکشویی و جریان لباس‏های بین گره‏های شبکه در اختیار تصمیم گیران قرار گرفته‏ است. اما از آنجایی بسیاری از پارامترها به خصوص تقاضا، نرخ بازگشت به شبکه، هزینه‏‏های حمل ونقل و انهدام متغیرو غیر قطعی هستند، سناریوهای تصادفی گسسته برای توصیف پارامترها به کار رفته و مدل‏سازی شبکه با هدف کمینه‏کردن هزینه‏های مورد انتظار انجام شده است. مقایسه سناریوهای مختلف نشان می‏دهد، تابع هدف به شدت به تقاضا و نرخ بازگشت حساس و اثر عدم قطعیت در هر دو پارامتر را بطور همزمان نشان داده است. از این رو مدل سازی شبکه بر مبنای سناریو‌های مختلف می‌تواند ابزار مناسبی برای تصمیم‏گیری در مواجهه با پارامترهای غیرقطعی و مبهم ‏باشد. این مقاله جزء اولین کارهای صورت گرفته در حوزه سلامت و درمان است، که ساختار شبکه زنجیره تأمین حلقه بسته را بصورت چند هدفه و غیر قطعی مطرح می‏کند.