دوره 9، شماره 3 - ( 6-1400 )
جلد 9 شماره 3 صفحات 80-61 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ahangari B, hoseini S R. Investigating the effect of Sassanid decorative motifs on the altar decorations of Jameh Mosque of Urmia. JRIA 2021; 9 (3) :61-80
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1239-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1239-fa.html
آهنگری بهزاد، حسینی سیدرضا. بررسی تاثیر نقوش تزئینی ساسانی بر تزئینات محراب مسجد جامع ارومیه. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1400; 9 (3) :61-80
چکیده: (5841 مشاهده)
مسجد جامع ارومیه، معروف به مسجد جمعه (جمعه مسجدی)، در دوره‌های مختلف شکل گرفته است؛ بهگونه‌ای که هر بخش از آن مربوط به دوره‌ای خاص می‌باشد. محراب مسجد در بخش گنبدخانه قرار گرفته و دارای نقوش تزئینی زیادی از انواع هندسی و اسلیمی است؛ که علاوه بر نمایش ویژگی‌های هنر گچبری عصر ایلخانی، تاثیرات دوران قبل از خود یعنی سلجوقی و دوران قبل از اسلام، به‌ویژه دوره ساسانی هم درآن دیده می‌شود. علاوه بر کثرت نقوش تزئینی و ظرافت بکار رفته در این محراب، استفاده از انواع اقلام خطی همچون کوفی، ثلث و رقاع نیز در تاثیرگذاری آن بر مخاطب اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش، شناخت آرایه‌های تزئینی متأثر از نقوش تزئینی وابسته به معماری ساسانی موجود در محراب مسجد جامع ارومیه می‌باشد. براین اساس، این پژوهش در پی پاسخ‌گویی بدین پرسش‌هاست: الف) آیا نقشمایه‌ها وآرایه‌های بکار رفته در تزئینات محراب مسجد جامع ارومیه متاثر از نقش مایه‌های دوراه ساسانی است؟ ب) نقش‌مایه‌های اقتباس شده از دوره ساسانی در محراب مسجد جامع ارومیه مشتمل بر کدام عناصر است؟ برای پاسخ یه این پرسش‌ها از روش توصیفی-تطبیقی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز به صورت ترکیبی (کتابخانه‌ای و میدانی) گردآوری شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که آرایه‌های بکار رفته متاثر از دوره ساسانی است و نقوش گیاهی موجود در گچ‌بری‌های دوره ساسانی مانند دهن اژدری و خرطوم فیلی در محراب مسجد به شکل اسلیمی و ختایی و در قالب انواع سراسلیمی‌ها مانند دهن اژدری و خرطوم فیلی با جزئیات زیاد تکامل یافته و در زمینه این نقوش نیز از خطوط ثلث و کوفی استفاده شده است. نقوش هندسی نیز شکل پیچیده‌تر نقوش هندسی عصر ساسانی را به نمایش می‌گذارد؛ و از اشکال دایره و مثلث بسیار استفاده شده است. همچنین نقش‌هایی مانند گل چندپر یا گلچه با تعداد گلبرگ‌های متغیّر شش‌تایی، هشت‌تایی و شانزده‌تایی در بسیاری موارد با تغییراتی، به‌نوعی مشابه با همان اشکال و فرم سابق به کار گرفته شده‌اند. علاوه بر آن استفاده از نقش برگ نخل، طرح قاشقی، گل چندپر و برخی نقوش همچون نقش گل انار به‌سادگی بسیار در ستون‌نماهای محراب اجرا شده‌اند. افزون براین طرح بسیاری از نقوش گیاهی دوران ساسانی مانند نقش درختان مو، انار، نخل و برگ‌های کنگر در ترکیب با طرح‌های اسلیمی در محراب مسجد دیده می‌شوند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1399/1/9 | پذیرش: 1399/11/14 | انتشار: 1400/6/31
دریافت: 1399/1/9 | پذیرش: 1399/11/14 | انتشار: 1400/6/31
فهرست منابع
1. وردی زاده، نیکنام (1387)، پروژه آسیب شناسی مسجد جامع ارومیه، کارفرما سازمان میراث فرهنگی آذربایجان¬غربی، منتشرنشده.
2. اعظمی، زهرا ؛ شیخ الحکمایی، محمدعلی ؛ شیخ الحکمایی، طاهر(1392). مطالعه تطبیقی نقوش گیاهی گچ‌بری‌های کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران (مسجد جامع نائین ، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع اصفهان). نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی.
3. انصاری، جمال(1366). گچبری دوران ساسانی و تاثیر آن در هنرهای اسلامی. فصلنامه هنر.
4. بوسایلی؛ماریو، شراتو؛امبرتو(1389)هنرپارتی و ساسانی، ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.
5. پوپ، آرتور ؛اکرمن، فیلیس(1387). سیری در هنر ایرانی(پوردیس بالترو شائیتیس ). تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
6. پوپ، آرتور آپهام(1349). معماری ایرانی، ترجمه غلامحسین صدری افشار. تهران: نشر موسسه خوارزمی.
7. پوپ، آرتور آپهام(1388). شاهکارهای هنر ایران، ترجمه دکتر خانلری. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
8. پیرنیا، محمدکریم(1383).سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان.تهران: نشرمعمار.
9. زمانی، عباس(1390).تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی. تهران: نشراساطیر.
10. س . م ، دیماند(1382).راهنمای صنایع اسلامی. ترجمه عبدالله فریار. تهران: نشر شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
11. سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان غربی (1395).مطالعه، طرح مرمت و احیای مسجد جامع ارومیه[طرح تحقیقاتی مرمت مسجد جامع ارومیه].آذربایجان غربی، ارومیه.
12. شکفته، عاطفه(1391). ویژگی‌های بصری شاخص تزئینات گچبری معماری عصر ایلخانی. دو فصلنامه معماری ایرانی.
13. صحافی اصل، پریسا ؛ آیت اللهّی، حبیب‌الله(1390). بررسی تداوم عناصر تزئینی معماری ایران باستان در معماری دوران اسلامی ایران تا پایان دوره صفوی، فصلنامه نگره.
14. عباس‌زاده، مظفر؛ طریقی، سرور؛ علیزادگان، آرام (1397)نظام سازه‌ای گنبدخانه مسجدجامع ارومیه . فصلنامه صفّه.
15. کیانی، محمدیوسف(1383). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
16. گدار، آندره(1388). کتاب آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم. تهران: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
17. گیرشمن، رومن(1390). هنر ایران در دوره پارتی و ساسانی، ترجمه بهرام فره‌وشی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
18. معروفی اقدم، اسماعیل ؛ مسعودی، ذبیح‌الله ؛ محمودی نسب، علی‌اصغر ؛ سیروسی، جواد(1394).مسجد جامع ارومیه، معماری، تزئینات وتحولات. دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران. مشهد.
19. معینی، سیدمحمود؛ رشیدی،مالک؛ حسنی،محدثه (1394) نگاهی به معماری مساجد دردوران اسلامی، با رویکرد نظام مقدس مورد مطالعاتی مسجدجامع ارومیه، اولین همایش علمی پژوهشی افقهای نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران. تهران.
20. مولایی، افسانه؛ چراغعی‌گل، سمیه(1390). قرینکی در نقوش ساسانی، ماهنامه کتاب ماه هنر.
21. ندیم، فرناز(1386). نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران، مجله هنر.
22. ویلبر، دونالد(1346). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
23. ويلبر، دونالد نيوتون. معماري ايران در دورة ايلخانان، ترجمة عبدالله فريار، تهران: علمي و فرهنگي، 1365.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
