مجله پژوهش های معماری اسلامی

رویکردهای معاصر غربی به عالم و آدم و فلسفه هنر و خلق آثار معماری مبتنی بر (مکاتب بشری و بریده از وحی الهی)، دچار بحران در معرفت شناسی و شکاکیت و نسبی گرایی در مجموع مباحث علوم انسانی و از جمله معیارهای حسن شناسی و زیبایی شناسی شده است. نتیجه چنین رویکرد هایی پوچ گرایی و هرج و مرج ( نیهیلیسم و آنارشیسم ) در حوزه خلق آثار هنری و معماری می باشد .مکتب اسلام ، مبتنی بر ( کلام الهی و سنت معصومین ( س)) به عنوان مکتبی جامع و مانع ، خطا ناپذیر و تکاملی با دو بال حکمت نظری و حکمت عملی خود، هم اصول فرازمانی و فرامکانی ( راهبردی_ مفهومی) و هم ( راهکارهای عملی) برای خلق آثاری شایسته انسان ارائه نموده است . در این مقاله بطور خاص یک مصداق معمارانه که با الهام الهی توسط پیامبر او حضرت آدم(ع) ساخته شده است، مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد.به نظر می رسد همانطور که مفاهیم نظری اسلام یعنی (کلام الهی و سخنان معصومین-(س))گزاره هایی حقیقی و جامع و مانع و خطاناپذیر تلقی می شوند.مانند مفهوم حقیقی عبادت و نیایش ، مصادیقی نیز که توسط معصومین (ع) ایجاد شده است. نظیر خانه کعبه، علی رغم نسبی و اعتباری بودن کالبد آنها که در عالم طبیعت تجلی یافته است ، اما از بعد عناصر ی نظیر (ایده های هندسی –فضائی) و (نمایه ها –آرایه ها) که نیمه مجرد هستند ، می توانند برای همه زمان ها ، الهام بخش باشند. در این مقاله مصداق فوق در سه محور مورد ارزیابی قرار می گیرد: 1) مهمترین ویژگی های(تاریخی و محتوایی). 2) مهمترین ویژگی های(کالبدی و بیرونی). 3) مهمترین ویژگی های( فضایی_هندسی و درونی). با توجه به مفهوم حقیقی عبادت و جهت و غایت تکاملی انسان ها که از منظر اسلامی ، امری فطری و غیر قابل تبدیل و تحویل است، در نتیجه گیری این مقاله و از منظر نگارنده ، خانه کعبه سلول بنیادی تلقی شده که اولاً با الهام از راهبردها و راهکارهای آن، مساجد اصیل دوران اسلامی ازبعد(ایده های فضایی _ هندسی ، آرایه ها و نمادها)طراحی و ایجاد شده است.دوماًراهبردها و راهکارهای آن از ابعاد فوق معیارهایی برای ارزیابی مساجد شایسته و ناشایسته در اختیار ما می گذارد که مهمترین آنها سلسله مراتبی از بسترسازی در(سیر از کثرت به وحدت)، (از صورت به معنا) ، (درونگرائی)، (سکون آفرینی)، ( تمرکز گرائی)، (جهت قبله ) ومناسب سازی فضا برای دو مؤلفه (سخنرانی و نماز جماعت) است. روش تحقیق روش تحقیق در این مقاله ، روش تفسیری واستدلال منطقی مبتنی بر عقل و نقل بوده و اثبات نظریه با مصادیقی از تبدیل یک آتشکده چهار طاقی به مسجد یزد خواست و تحلیل سایر مساجد اصیل دوران اسلامی و مقایسه های مختصری با سایر نیایشگاه های جهان بوده است.