دوره ۹، شماره ۴ - ( ۹-۱۴۰۰ )                   جلد ۹ شماره ۴ صفحات ۲۲-۱ | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ghareh baglou M, Jamali Y. (2021). The effect of moderation in the architectural space of mosques on the presence of the heart (Case study: selected mosques in Tehran Bazaar). JRIA. 9(4), 1-22. doi:10.52547/jria.9.4.6
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1426-fa.html
قره بگلو مینو، جمالی یحیی. تأثیر اعتدال در فضای معماری مساجد بر ایجاد حضور قلب (نمونه موردی: مساجد منتخب محدوده بازار تهران) پژوهش‌هاي معماري اسلامي ۱۴۰۰; ۹ (۴) :۲۲-۱ ۱۰,۵۲۵۴۷/jria.۹.۴.۶

URL: http://jria.iust.ac.ir/article-۱-۱۴۲۶-fa.html

تأثیر اعتدال در فضای معماری مساجد بر ایجاد حضور قلب (نمونه موردی: مساجد منتخب محدوده بازار تهران)
مینو قره بگلو* ۱، یحیی جمالی۱
۱- دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده:   (۱۵۵۲۳ مشاهده)
رعایت جانب اعتدال از ویژگی‌های آفرینش خداوندی است. انسان نیز اگر داعیه خلیفه اللهی دارد، باید در حد توان خویش متصف به صفات الهی بوده و ساخته‌های بشری که معماری نیز بخشی از آن است، از این خصلت برخوردار باشند. در این پژوهش برای پاسخگویی به سوال چگونگی ارتباط بین اعتدال در معماری مساجد با ایجاد حس حضور قلب در این فضا، با روش توصیفی تحلیلی، در گام نخست به شناخت مفهوم مورد نظر اسلام از اعتدال پرداخته شد و با معرفی تقرب به عنوان ملاک اعتدال، نحوه حصول مقام قرب الهی مورد بررسی قرار گرفت. در گام بعدی با بررسی حضور قلب به عنوان یکی از عوامل تقرب، مصاحبه نیمه ساختار یافته‌ای در همین خصوص، حول سه سامانه تشکیل دهنده مکان، یعنی سامانه کالبدی- فضایی، سامانه جمعی- رفتاری و سامانه ادراکی- دریافتی، در سه مسجد منتخب محدوده بازار تهران، انجام شد که هر سه مسجد به لحاظ قدمت، موقعیت مکانی، ویژگی‌های کالبدی و جامعه مراجعین، شرایط نسبتا یکسانی داشتند. در ادامه با تحلیل محتوای مصاحبه‌ها، پرسشنامه‌ای نیز جهت پایایی پژوهش، از دل مقولات مستخرج تدوین و در جامعه آماری وسیع‌تری در مساجد مذکور به آزمون گذاشته شد و در انتها پرسشنامه‌ها توسط نرم افزار اس‌پی‌اس‌اس 26 و لیزرل و ترکیبی از دو آزمون تی‌تک نمونه‌ای و تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که محیط مساجد مذکور، در کل تاثیر مطلوبی بر ایجاد حضور قلب در افراد داشته و در این بین، سامانه ادراکی تأثیرگذاری بیشتر و سامانه کالبدی تأثیرگذاری کمتری دارد و به همین نسبت، می‌توان هر یک از سامانه‌های محیطی را نزدیک به طریق اعتدال تصور کرد.
واژه‌های کلیدی: اعتدال، حضور قلب، معماری اسلامی، مسجد، دوره قاجار
متن کامل [PDF 6596 kb]   (۲۶۲۲ دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1399/11/6 | پذیرش: 1400/2/25 | انتشار: 1400/11/29
فهرست منابع
۱. قرآن کریم. ۱۳۹۰. ترجمه ناصر مکارم شیرازی. قم: پژواک اندیشه.
۲. نهج‌البلاغه. ۱۳۹۱. ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: علمی فرهنگی.
۳. اترک، حسین. ۱۳۹۳. سیر تطور نظریه اعتدال در اخلاق اسلامی. پژوهش‌های فلسفی. ۸(۱۴): ۱۳۱-۱۴۷.
۴. اترک، حسین، و مریم خوشدل روحانی. ۱۳۹۳. نقد و ارزیابی نظریه اعتدال در اخلاق، فلسفه و کلام اسلامی. آینه معرفت. ۱۴(۳۸): ۱۲۳-۱۵۳.
۵. ارسطو. ۱۳۸۵. اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمد حسن لطفی تبریزی. تهران: طرح نو.
۶. آیتی، اصغر، و حسن محمودی. ۱۳۹۶. هشت گام تا حضور قلب. تهران: ستاد اقامه نماز.
۷. ایروانی، محمود، و محمدکریم خداپناهی. ۱۳۷۱. روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
۸. باقی‌زاده پلامی، رضا. ۱۳۸۸. برگی از دفتر آفتاب (شرح حال شیخ السالکین حضرت آیت الله العظمی بهجت). قم: مشهور.
۹. بمانیان، محمدرضا، و معصومه امینی. ۱۳۹۰. بررسی شاخص‌های مؤثر در شکل‌گیری تعادل در معماری مسلمانان (نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان). مطالعات شهر ایرانی اسلامی. ۲(۵): ۱۷-۲۸.
۱۰. بندر آباد، علیرضا. ۱۳۹۶. مقایسه تطبیقی مفاهیم مکان و خارج از مکان در توسعه اجتماعی شهر از دیدگاه روانشناسی محیطی. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. ۸(۳۲): ۱۳۹-۱۷۰.
۱۱. توازیانی، زهره. ۱۳۹۳. اعتدال طلایی ارسطو در تحلیل ابونصر فارابی. تاریخ فلسفه. ۵(۱): ۹-۴۰.
۱۲. جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۹۴. تسنیم. ج۷. قم: انتشارات اسراء.
۱۳. جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۷. تفسیر آیه ۲۹ سوره اسراء. سایت قدیم بنیاد اسراء. http://www.portal.esra.ir/Pages/Index.aspx?kind=۲&lang=fa&id=NDI۲Nw%۳D%۳D-miV%۲B۱l۶B۲kk%۳D (دسترسی در ۱۸/۱۱/۱۳۹۸).
۱۴. چینگ، فرانک. ۱۳۸۸. معماری: فرم، فضا، نظم. ترجمه محمدرضا افضلی. تهران: یزدا.
۱۵. حیدری، علی اکبر، قاسم مطلبی، و فاطمه نکویی‌مهر. ۱۳۹۳. بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دلبستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. ۱۹(۱): ۱۵-۲۲.
۱۶. رازجویان، محمود. ۱۳۸۰. به سوی محراب و تقرب به لحظات ملکوتی. صفه. ۱۱(۳۲): ۱۱۸-۱۳۱.
۱۷. سروش، عبدالکریم. ۱۳۷۵. اوصاف پارسایان. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
۱۸. سلیمانی، علیرضا، نفیسه مرصوصی، و مهسا فرامرزی. ۱۳۹۷. تحلیلی بر تأثیر طرح کالبدی بر رفتار در فضاهای شهری (نمونه موردی خیابان امام ارومیه). برنامه ریزی شهری. ۹(۳۳): ۴۹-۶۸.
۱۹. سیدمن، اروینک. ۱۳۹۵. مصاحبه به عنوان یک روش پژوهش کیفی (راهنمای پژوهشگران علوم تربیتی، اجتماعی و انسانی). ترجمه علی کوشازاده، علیرضا جابری، و سارا حسینی ارانی. تهران: مهکامه.
۲۰. شاهچراغی، آزاده، و علیرضا بندرآباد. ۱۳۹۵. محاط در محیط (کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی). تهران: جهاد دانشگاهی.
۲۱. شمس اسفندآباد، حسن. ۱۳۹۳. روانشناسی محیط. تهران: سمت.
۲۲. عابدی، احمد، و راضیه تبریزی‌زاده اصفهانی. ارزیابی مقایسه‌ای نظریه اعتدال ارسطویی و نظریه اخلاق اسلامی. فلسفه دین. ۱۱(۴): ۶۱۹-۶۴۴.
۲۳. عبداللهی، مهدی. ۱۳۸۹. عوامل تحصیل کمال از منظر صدرالمتألهین. معرفت اخلاقی. ۱(۳): ۹۵-۱۱۸.
۲۴. غزالی، محمد. ۱۳۸۰. کیمیای سعادت. به کوشش حسن خدیو جم. ج۱. تهران: علمی فرهنگی.
۲۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. ۱۳۷۲. المحجه البیضاء. ترجمه محمد صادق عارف. مشهد: آستان قدس رضوی.
۲۶. قرائتی، محسن. ۱۳۸۳. تفسیر نور. ج۹. تهران: دفتر فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
۲۷. قطبی، هادی. ۱۳۹۱. حضور قلب در نماز. قم: احمدیه.
۲۸. گروتر، یورگ کورت. ۱۳۹۳. زیبایی شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
۲۹. گمپرتس، تئودور. ۱۳۷۵. متفکران یونانی. ترجمه محمد حسن لطفی. ج۳. تهران: خوارزمی.
۳۰. مجلسی، محمدباقر. ۱۳۶۶. بحارالانوار. ج ۷۱ و ۸۴. تهران: اسلامیه.
۳۱. مجلسی، محمدباقر. ۱۴۲۳ق. زاد المعاد. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
۳۲. مجلسی، محمدباقر. ۱۳۸۲. عین الحیات. قم: انوار الهدی.
۳۳. محمودی، محمدرضا. ۱۳۸۷. مناسک حج. تهران: مشعر.
۳۴. مدنی‌پور، علی. ۱۳۷۹. طراحی فضای شهری (نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی). ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
۳۵. مطلبی، قاسم. ۱۳۸۰. روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی). (۱۰): ۵۲-۶۷.
۳۶. ملکی تبریزی، میرزا جواد. ۱۳۷۲. اسرار الصلوه. تهران: پیام آزادی.
۳۷. موسوی خمینی، روح الله. ۱۳۶۸. آداب الصلاه. بی‌جا: پیام آزادی.
۳۸. نراقی، ملا احمد. ۱۳۷۸. معراج السعادت. قم: هجرت.
۳۹. نقی‌زاده، محمد. ۱۳۸۶. ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
۴۰. نقی‌زاده، محمد. ۱۳۹۱. حس حضور مطلوب ترين برآيند ارتباطات انسان با محيط. مطالعات معماری ایران. ۱(۲): ۲۷-۴۶.
۴۱. هاشمی شاهرودی، سید محمود. ۱۳۸۷. فرهنگ فقه. قم: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پژوهش های معماری اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Researches in Islamic Architecture

Designed & Developed by : Yektaweb