دوره 9، شماره 4 - ( 9-1400 )                   جلد 9 شماره 4 صفحات 22-1 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ghareh baglou M, Jamali Y. The effect of moderation in the architectural space of mosques on the presence of the heart (Case study: selected mosques in Tehran Bazaar). JRIA 2021; 9 (4) :1-22
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1426-fa.html
قره بگلو مینو، جمالی یحیی. تأثیر اعتدال در فضای معماری مساجد بر ایجاد حضور قلب (نمونه موردی: مساجد منتخب محدوده بازار تهران). پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1400; 9 (4) :1-22

URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1426-fa.html

تأثیر اعتدال در فضای معماری مساجد بر ایجاد حضور قلب (نمونه موردی: مساجد منتخب محدوده بازار تهران)
مینو قره بگلو* ، یحیی جمالی
دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده:   (14950 مشاهده)
رعایت جانب اعتدال از ویژگی‌های آفرینش خداوندی است. انسان نیز اگر داعیه خلیفه اللهی دارد، باید در حد توان خویش متصف به صفات الهی بوده و ساخته‌های بشری که معماری نیز بخشی از آن است، از این خصلت برخوردار باشند. در این پژوهش برای پاسخگویی به سوال چگونگی ارتباط بین اعتدال در معماری مساجد با ایجاد حس حضور قلب در این فضا، با روش توصیفی تحلیلی، در گام نخست به شناخت مفهوم مورد نظر اسلام از اعتدال پرداخته شد و با معرفی تقرب به عنوان ملاک اعتدال، نحوه حصول مقام قرب الهی مورد بررسی قرار گرفت. در گام بعدی با بررسی حضور قلب به عنوان یکی از عوامل تقرب، مصاحبه نیمه ساختار یافته‌ای در همین خصوص، حول سه سامانه تشکیل دهنده مکان، یعنی سامانه کالبدی- فضایی، سامانه جمعی- رفتاری و سامانه ادراکی- دریافتی، در سه مسجد منتخب محدوده بازار تهران، انجام شد که هر سه مسجد به لحاظ قدمت، موقعیت مکانی، ویژگی‌های کالبدی و جامعه مراجعین، شرایط نسبتا یکسانی داشتند. در ادامه با تحلیل محتوای مصاحبه‌ها، پرسشنامه‌ای نیز جهت پایایی پژوهش، از دل مقولات مستخرج تدوین و در جامعه آماری وسیع‌تری در مساجد مذکور به آزمون گذاشته شد و در انتها پرسشنامه‌ها توسط نرم افزار اس‌پی‌اس‌اس 26 و لیزرل و ترکیبی از دو آزمون تی‌تک نمونه‌ای و تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که محیط مساجد مذکور، در کل تاثیر مطلوبی بر ایجاد حضور قلب در افراد داشته و در این بین، سامانه ادراکی تأثیرگذاری بیشتر و سامانه کالبدی تأثیرگذاری کمتری دارد و به همین نسبت، می‌توان هر یک از سامانه‌های محیطی را نزدیک به طریق اعتدال تصور کرد.
واژه‌های کلیدی: اعتدال، حضور قلب، معماری اسلامی، مسجد، دوره قاجار
متن کامل [PDF 6596 kb]   (2389 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1399/11/6 | پذیرش: 1400/2/25 | انتشار: 1400/11/29
فهرست منابع
1. قرآن کریم. 1390. ترجمه ناصر مکارم شیرازی. قم: پژواک اندیشه.
2. نهج‌البلاغه. 1391. ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: علمی فرهنگی.
3. اترک، حسین. 1393. سیر تطور نظریه اعتدال در اخلاق اسلامی. پژوهش‌های فلسفی. 8(14): 131-147.
4. اترک، حسین، و مریم خوشدل روحانی. 1393. نقد و ارزیابی نظریه اعتدال در اخلاق، فلسفه و کلام اسلامی. آینه معرفت. 14(38): 123-153.
5. ارسطو. 1385. اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمد حسن لطفی تبریزی. تهران: طرح نو.
6. آیتی، اصغر، و حسن محمودی. 1396. هشت گام تا حضور قلب. تهران: ستاد اقامه نماز.
7. ایروانی، محمود، و محمدکریم خداپناهی. 1371. روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
8. باقی‌زاده پلامی، رضا. 1388. برگی از دفتر آفتاب (شرح حال شیخ السالکین حضرت آیت الله العظمی بهجت). قم: مشهور.
9. بمانیان، محمدرضا، و معصومه امینی. 1390. بررسی شاخص‌های مؤثر در شکل‌گیری تعادل در معماری مسلمانان (نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان). مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 2(5): 17-28.
10. بندر آباد، علیرضا. 1396. مقایسه تطبیقی مفاهیم مکان و خارج از مکان در توسعه اجتماعی شهر از دیدگاه روانشناسی محیطی. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. 8(32): 139-170.
11. توازیانی، زهره. 1393. اعتدال طلایی ارسطو در تحلیل ابونصر فارابی. تاریخ فلسفه. 5(1): 9-40.
12. جوادی آملی، عبدالله. 1394. تسنیم. ج7. قم: انتشارات اسراء.
13. جوادی آملی، عبدالله. 1387. تفسیر آیه 29 سوره اسراء. سایت قدیم بنیاد اسراء. http://www.portal.esra.ir/Pages/Index.aspx?kind=2&lang=fa&id=NDI2Nw%3D%3D-miV%2B1l6B2kk%3D (دسترسی در 18/11/1398).
14. چینگ، فرانک. 1388. معماری: فرم، فضا، نظم. ترجمه محمدرضا افضلی. تهران: یزدا.
15. حیدری، علی اکبر، قاسم مطلبی، و فاطمه نکویی‌مهر. 1393. بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دلبستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. 19(1): 15-22.
16. رازجویان، محمود. 1380. به سوی محراب و تقرب به لحظات ملکوتی. صفه. 11(32): 118-131.
17. سروش، عبدالکریم. 1375. اوصاف پارسایان. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
18. سلیمانی، علیرضا، نفیسه مرصوصی، و مهسا فرامرزی. 1397. تحلیلی بر تأثیر طرح کالبدی بر رفتار در فضاهای شهری (نمونه موردی خیابان امام ارومیه). برنامه ریزی شهری. 9(33): 49-68.
19. سیدمن، اروینک. 1395. مصاحبه به عنوان یک روش پژوهش کیفی (راهنمای پژوهشگران علوم تربیتی، اجتماعی و انسانی). ترجمه علی کوشازاده، علیرضا جابری، و سارا حسینی ارانی. تهران: مهکامه.
20. شاهچراغی، آزاده، و علیرضا بندرآباد. 1395. محاط در محیط (کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی). تهران: جهاد دانشگاهی.
21. شمس اسفندآباد، حسن. 1393. روانشناسی محیط. تهران: سمت.
22. عابدی، احمد، و راضیه تبریزی‌زاده اصفهانی. ارزیابی مقایسه‌ای نظریه اعتدال ارسطویی و نظریه اخلاق اسلامی. فلسفه دین. 11(4): 619-644.
23. عبداللهی، مهدی. 1389. عوامل تحصیل کمال از منظر صدرالمتألهین. معرفت اخلاقی. 1(3): 95-118.
24. غزالی، محمد. 1380. کیمیای سعادت. به کوشش حسن خدیو جم. ج1. تهران: علمی فرهنگی.
25. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. 1372. المحجه البیضاء. ترجمه محمد صادق عارف. مشهد: آستان قدس رضوی.
26. قرائتی، محسن. 1383. تفسیر نور. ج9. تهران: دفتر فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
27. قطبی، هادی. 1391. حضور قلب در نماز. قم: احمدیه.
28. گروتر، یورگ کورت. 1393. زیبایی شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
29. گمپرتس، تئودور. 1375. متفکران یونانی. ترجمه محمد حسن لطفی. ج3. تهران: خوارزمی.
30. مجلسی، محمدباقر. 1366. بحارالانوار. ج 71 و 84. تهران: اسلامیه.
31. مجلسی، محمدباقر. 1423ق. زاد المعاد. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
32. مجلسی، محمدباقر. 1382. عین الحیات. قم: انوار الهدی.
33. محمودی، محمدرضا. 1387. مناسک حج. تهران: مشعر.
34. مدنی‌پور، علی. 1379. طراحی فضای شهری (نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی). ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
35. مطلبی، قاسم. 1380. روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی). (10): 52-67.
36. ملکی تبریزی، میرزا جواد. 1372. اسرار الصلوه. تهران: پیام آزادی.
37. موسوی خمینی، روح الله. 1368. آداب الصلاه. بی‌جا: پیام آزادی.
38. نراقی، ملا احمد. 1378. معراج السعادت. قم: هجرت.
39. نقی‌زاده، محمد. 1386. ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو تفکر اسلامی. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
40. نقی‌زاده، محمد. 1391. حس حضور مطلوب ترين برآيند ارتباطات انسان با محيط. مطالعات معماری ایران. 1(2): 27-46.
41. هاشمی شاهرودی، سید محمود. 1387. فرهنگ فقه. قم: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پژوهش های معماری اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Researches in Islamic Architecture

Designed & Developed by : Yektaweb