دوره ۱۱، شماره ۲ - ( ۲-۱۴۰۲ )
جلد ۱۱ شماره ۲ صفحات ۸۳-۶۶ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ataee hamedani M R, Rabiee L. (2023). Investigation of the Type, Location and Concepts of Plaster Crafts in Boroujerdi Historical House. JRIA. 11(2), 66-83. doi:10.52547/jria.11.2.5
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1533-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1533-fa.html
عطایی همدانی محمد رضا، ربیعی لطیفه. بررسی نوع، موقعیت و مفاهیم نقوش گچ‌بری به‌کاررفته در خانۀ تاریخی بروجردی‌ها پژوهش‌هاي معماري اسلامي ۱۴۰۲; ۱۱ (۲) :۸۳-۶۶ ۱۰,۵۲۵۴۷/jria.۱۱.۲.۵
۱- دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان
چکیده: (۲۱۸۰ مشاهده)
نقوش گچ‌بری در معماری خانۀ تاریخی بروجردی‌ها به‌عنوان تزئین، جلوه‌گر زیبایی بصری و به‌عنوان نماد، منتقل‌کنندۀ مفاهیم خاصی‌اند. تنوع به‌کاررفته در این گچ‌بری‌ها بسیار چشم‌گیر و بیان‌کنندۀ معماری ارزشمند عصر خودش در شهر کاشان است. در بسیاری از خانه‌های تاریخی کاشان که عمدتاً متعلق به دورۀ قاجارند، نقوش برجستۀ گچ‌بری با تنوع و جایگاه‌های متفاوت دیده می‌شوند. در این میان، خانۀ بروجردی‌ها به‌لحاظ کثرت و تعدد نقوش جایگاه ویژه‌ای دارد. هدف اصلی از این پژوهش مستندنگاری و پرداختن هرچه بیشتر به یکی از مهم‌ترین هنرهای عصر قاجار (گچ‌بری) است. در گام اول، دسته‌بندی نقوش گچ‌بری، در گام دوم، تعدادشماری و ثبت موقعیت مکانی و در گام سوم، بررسی مفاهیم نمادین مستتر هر نقش انجام پذیرفت. پژوهش حاضر به‌روش آمار توصیفی و تحلیل محتوا و بر اساس مشاهدات میدانی و انطباق آن با مفاهیم به‌دست‌آمده از مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است.در این مطالعه از تکنیک‌های مختلف گردآوری اطلاعات همچون مشاهده، پیمایش، تصویربرداری و کدگذاری بهره گرفته شده است. در بررسی‌های انجام‌شده، نقوش اشیا، گیاهان، میوه‌ها، حیوانات خصوصاً نقوش گرفتوگیر با تنوع بسیار زیاد، انسان و موجودات ماورایی (جن) مشاهده شده‌اند. علاوه بر این موتیف‌های پُرکننده، به‌ویژه نقوش خُتایی نیز در سطوح متعدد به‌عنوان پس‌زمینه وجود دارند. یافتۀ پژوهش این است که به‌لحاظ تعداد ۴۵۰ نقش شمارش شده‌اند که در ۸ موقعیت مکانی شامل سردر، شاه‌نشین، مهتابی، ضلع شمالی حیاط، تاج بنا، تالار اصلی و گوشواره‌های غربی و شرقی پراکنده‌اند. محتوای نقوش برگرفته از اساطیر باستانی، باورهای دینی، حرفه و وضعیت معاش ساکنان و تعدادی از نقوش نیز تحت‌تأثیر هنر غرب طراحی شده‌اند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1400/8/12 | پذیرش: 1401/11/16 | انتشار: 1402/2/11
دریافت: 1400/8/12 | پذیرش: 1401/11/16 | انتشار: 1402/2/11
فهرست منابع
۱. قرآن کریم.
۲. افشار مهاجر، کامران. ۱۳۷۹. «حضور نمادها در هنرهای سنتی ایران». فصلنامۀ هنرنامه. ۶. ۵۱-۶۳.
۳. انصاری، جمال ,۱۳۶۵. «گچ‌بری دورۀ ساسانی و تأثیر آن در هنرهای اسلامی». فصلنامۀ هنر. ۱۹. ۳۱۸-۳۷۳.
۴. آموزگار، ژاله. ۱۳۷۶. تاریخ اساطیری ایران. تهران: انتشارات سمت.
۵. الیاده، میرچا، ۱۳۷۵. اسطوره، رویا، راز. ترجمۀ مهدیه چراغیان. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
۶. برادران حسن زاده، غلامرضا. ۱۳۹۲. جستار در فرهنگ نمادین نشانه‌ها: (و کاربرد آن از ایران باستان تا هنر دوره معاصر). تبریز: اختر.
۷. بهار، مهرداد. ۱۳۷۴. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
۸. پوپ، آرتور آپهام. ۱۳۸۷. آذین‌های معماری؛ سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. ترجمۀ زهرا باستی. جلد ۳. تهران: علمی و فرهنگی.
۹. پهلوان علمداری، لاچین و حبیب، فرح و ماجدی، حمید و ستاری، حسن. ۱۳۹۷. «بررسی و تحلیل الگوهای اسلیمی و نقوش گیاهی محراب الجایتو مسجدجامع اصفهان»، فصلنامۀ نقش جهان. ۴. ۲۱۴-۲۲۱.
۱۰. تاجبخش، هدایت و جمالی، سیروس. ۱۳۷۴. نخجیران از آغاز تا امروز در ایران. تهران: موزۀ آثار طبیعی و حیات وحش ایران.
۱۱. تقوی نژاد، بهاره. ۱۳۸۷. «تجلی نقوش گرفتوگیر در فرش دورۀ صفوی». گلجام. ۹. ۴۹-۶۳.
۱۲. جعفری، زهره و آیت اللهی، حبیب‌الله و حیدری، مرتضی. ۱۳۸۶. «بررسی چگونگی شکل‌گیری نقش فرشتگان (انسان بال‌دار) در منابع تصویری قبل از اسلام». مدرس هنر. ۲ (۲): ۱۷-۲۴.
۱۳. جوادی، شهره. ۱۳۸۶. «اماکن مقدس در ارتباط با طبیعت (آب، درخت و کوه)». باغ نظر. ۸. ۱۲-۲۲.
۱۴. حیدرنتاج، وحید و مقصودی، میترا. ۱۳۹۸. «مقایسۀ تطبیقی مضامین مشترک گیاهان مقدس در نقش‌مایه‌های گیاهی معماری پیش از اسلام ایران و آرایه‌های معماری دوران اسلامی (با تأکید بر دورۀ امویان و عباسیان)». باغ نظر. ۷۱. ۳۵-۵۰.
۱۵. خان حسین‌آبای، عطیه و اشراقی، مهدی. ۱۳۹۷. «مفاهیم نمادین نقوش حیوانی کاشی‌کاری گنبد الله وردیخان از دورۀ صفویه در حرم مطهر رضوی». مطالعات هنر اسلامی. ۳۱. ۱-۳۵.
۱۶. خزایی، محمد. ۱۳۸۵. «نقش سنت‌های هنری ساسانی در شکل‌گیری هنر اسلام». کتاب ماه هنر. ۹۹ و ۱۰۰. ۳۶-۴۹.
۱۷. رحمانی، نجیبه و محمودی، فتانه. ۱۳۹۶. «بررسی سیر تحول نقش هارپی در هنر ایران (از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر)». هنرهای تجسمی (هنرهای زیبا). ۲۲ (۱). ۵۳-۶۷.
۱۸. زاده بیانی. ملک. ۱۳۵۱. «شاهین؛ نشانۀ فر ایزدی». بررسی‌های تاریخی. ۱. ۱۱-۴۶.
۱۹. سجادی، علی. ۱۳۷۴. «هنر گچ‌بری در معماری اسلامی ایران.» اثر. ۱۶ (۲۵). ۱۹۴-۲۱۴.
۲۰. شوالیه ،ژان و گربران، آلن. ۱۳۷۵. فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی. جلد ۴. تهران: جیحون.
۲۱. طهوری، نیر. ۱۳۸۱. «جست‌وجوی مفاهیم نمادین در کاشی زرین‌فام». خیال بهار. ۱. ۵۸-۸۹.
۲۲. طهوری، نیر. ۱۳۸۱. «کاشی‌های زیرین‌فام دورۀ ایلخانان مغول». کتاب ماه هنر. ۴۵ و ۴۶. ۷۲-۸۱.
۲۳. عزیزی, حسن و بهارلو، علیرضا. ۱۴۰۰. «خاستگاه و تحول نقش‌مایۀ شاخ فراوانی (کورنوکوپیا) در هنر و معماری عصر قاجار». مطالعات معماری ایران. ۹ (۱۸). ۱۸۱-۱۹۸.
۲۴. کریستین سن، آرتور. ۱۳۸۵. ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: صدای معاصر.
۲۵. کوپر، جین. ۱۳۷۹. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
۲۶. مرادی غیاث آبادی، رضا. ۱۳۸۷. خاستگاه کیهانی نگاره‌های یورش شیر به گاو. در http://ghiasabadi.com/shir_gav.html. (دسترسی در ۰۵/۰۳/۱۴۰۰)
۲۷. مصباح اردکانی، نصرت‌الملوک و لزگی، حبیب اله. ۱۳۸۷. «مطالعۀ تأثیر نقش‌مایه‌های گچ‌بری دورۀ ساسانی بر نقوش گچ‌بری دورۀ اسلامی». نقش‌مایه. ۲. ۳۷-۵۰.
۲۸. مومنی، کوروش و مسعودی، زهره. ۱۳۹۶. «بررسی فرم و نقش گلدان در مسجد-مدرسه‌های قاجار در قیاس با مدارس صفوی (با تأکید بر نقوش مسجد-مدرسۀ سپهسالار جدید)». پژوهش هنر. ۱۴. ۹۳-۱۰۷.
۲۹. مبینی، مهتاب و شافعی، آزاده. ۱۳۹۴. «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی». جلوۀ هنر. ۴۵. ۱۴-۶۴.
۳۰. هال، جیمز. ۱۳۸۳. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
۳۱. عزیزی، حسن و خاتمی، حسن. ۱۳۹۲. گل در قالی کاشان. کاشان: دانشگاه کاشان
32. www.azizihona.com(دسترسی در 05/03/1400)
33. http://kashancht.ir/Default.aspx (دسترسی در 24/02/1400)
34. https://eslimicarpet.com/ (دسترسی در 09/11/1401)
35. Holy Quran. Translated by Naser Makarem Shirazi. Tehran and Qom: Dar-o-Alquran-e-Karim, Historical Studies and Islamic Researches Office
36. Afshar Mohajer, Kamran. 2000. Presence of symbols in traditional Iranian arts. Honar Nameh (6): 51-63.
37. Amozgar,Jaleh. 1997. Mythical history of Iran. Tehran: Samt
38. Ansari, Jamal. 1986. The plaster crafts of the Sassanid period and its influence on Islamic arts. Honar (19):318-373.
39. Azizi, Hasan. & Baharlou, Alireza. 2022. Cornucopia Motif in Qajar Art and Architecture: Origin and Evolution. Journal of Iranian Architecture Studies, 9(18), 181-198.
40. Bahar, M. 1996. A survey of Iranian culture. Tehran: Fekr e Rooz.
41. Baradaran Hassanzadeh, Gholamreza. 2013. Research in the symbolic culture of signs: (and its application from ancient Iran to contemporary art). Tabriz: Akhtar.
42. Chevalier, Jean. Gheerbrant, Alain. Dictionnaire des symbols (4). Translated by Soodabeh Fazayeli. Tehran: Jeyhoon.
43. Cooper, J, C. 2000. An illustrated encyclopaedia of traditional symbols. Translated by Maliheh, Karbasian. Tehran: Farshad.
44. Christeansen, A, E. 2007. L’ Iran Sous les Sassanides, de eme ed. Translated by Gholamreza Rashid Yasemi. Tehran: Sedaye Moaser
45. Eliade, M, 1997. Myths Dreams and Mysteries. Translated Mahdieh Cheraghian. Tehran: Parseh.
46. Haidar nattaj, V., Maghsoudy, M. 2019. Impression of Plant Motifs Common Contents of Iran’s Pre-Islamic Architecture on Islamic Architecture Schemes (Respect to Umayyad and abbasid periods). The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 16(71): 35-50
47. Hall, James. 2004. Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art. Translated by Roghayeh, Behzadi. Tehran: Farhang Moaser.
48. Jafari, Zohreh. Ayatollahi, Habibollah. Heydari, M. 2007. Investigating how the role of angels (winged humans) was formed in pre-Islamic visual sources. Modares Semiannual Art (2): 17-24.
49. Javadi, S. 2007. Shrines & nature (water, tree , mountain). The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 4(8): 12-22
50. Khan Hosein Abadi, A. Eshraghi, M. 2018. Symbolic Concepts of Animal Motifs Tiling the Allahverdi Khan Dome from the Safavid era in Razavi's Holy Shrine. Islamic Art Studies, 14(31): 1-35
51. Khazaee, Mohammad. 2006. The role of Sassanid art decorations in the formation of Islamic art in the third to fifth centuries AH. Negareh (99 & 100): 36-49.
52. Mesbah Ardakani, N., & Lezgi, S. 2009. STUDY THE EFFECTS OF SASANID PLASTERWORK DESIGNS UPON ISLAMIC PLASTERWORK. NAGHSH MAYEH, 1(2): 37-50.
53. Mobini, M., & Shafei, A. 2016. The role of mythological and Sacred Plants in Sassanid Art (With emphasis on relief, metalworking and stucco). Glory of Art (Jelve-y Honar) Alzahra Scientific Quarterly Journal, 7(2), 45-64.
54. Momeni K, Masoudi Z. 2018. Comparing Form and Motifs of Ghajar Mosque-Schools’ Flower Pots Motifs with Those in Safavi Schools (With an Emphasis on Mosque-School Motifs in New Sepahsalar). ph. 7 (14) :93-107
55. Moradi Ghiasabadi, Reza. 2008. The cosmic origin of a lion attacking a cow images in http://ghiasabadi.com/shir_gav.html. (access in 2021-05-26)
56. Pahlavan Alamdari L, Habib F, Majedi H, Sattari Sarebangholi H. 2019. Investigation and Analysis of Arabesque Patterns and Herbal Designs of Aljaito Altar in Jameh Mosque of Isfahan.Naqshejahan- Basic studies and New Technologies of Architecture and Planning.;8(4):213-221.
57. Pope Arthur U, 1964. A Survey of Persian Art from Prehistoric Times to the Present. Oxford University Press.
58. Rahmani, N., & Mahmoodi, F. 2017. To study the evolution of Harpy motif in Iranian art (from pre-historic to contemporary ages). Honar-Ha-Ye-Ziba: Honar-Ha-Ye-Tajassomi, 22(1), 53-67.
59. Sajjadi, Ali. 1995. The art of plastering in Islamic architecture of Iran. Asar (16): 194-214.
60. Taghavinejad, Bahareh. 2008. Expression of engraved patterns in the carpet of the Safavid era. Goljaam (9): 49-63.
61. Tahoori, Nayyer. 2002. Search for symbolic concepts in Zarrinfam tiles. Khiyal-e-Bahar (1): 58-89.
62. Tahoori, Nayyer. 2002. Search for symbolic concepts in Zarrinfam tiles in Ilkhanied era. Ketab e Maah e Honar(1): 58-89.
63. Tajbakhsh, Hedayat. Jamali, Sirous. 1995. Nakhjiran from the beginning until today in Iran. Tehran: Iran Wildlife and Nature Museum.
64. Upham Pope, Arthur. 2008. Architectural ornaments in Iranian art from prehistoric times to the present (3). Translated by Zahra Basti. Tehran: Elmi & Farhangi.
65. Zadeh Bayani, Malek. 1972. Shahin Sign of Far Izadi. Historical Research (1): 11-46.
66. www.azizihona.com (access in 2021-05-26)
67. www.eslimicarpet.com (access in 2023-01-29)
68. www.kashancht.ir/Default.aspx (access in 2021-05-14)
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
