دوره ۱۱، شماره ۴ - ( ۸-۱۴۰۲ )
جلد ۱۱ شماره ۴ صفحات ۸۹-۷۰ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Izadpour A, Hamzenejad M, Nasr T, Akhgar M A. (2023). The combined birth of "part and whole" from within each other in the process of architectural design using the philosophical theory of " basit al-haqiqa" of Sadraei. JRIA. 11(4), 70-89. doi:10.61186/jria.11.4.5
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1666-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1666-fa.html
ایزدپور ابوذر، حمزه‌نژاد مهدی، نصر طاهره، اخگر محمدعلی. زایش توأم «جزء و کل» از درون یکدیگر در فرآیند طراحی معماری با استفاده از نظریه‌ی فلسفی «بسیط‌الحقیقه» صدرایی پژوهش‌هاي معماري اسلامي ۱۴۰۲; ۱۱ (۴) :۸۹-۷۰ ۱۰,۶۱۱۸۶/jria.۱۱.۴.۵
ابوذر ایزدپور۱ 
، مهدی حمزه‌نژاد* ۲، طاهره نصر۱ ، محمدعلی اخگر۳
، مهدی حمزه‌نژاد* ۲، طاهره نصر۱ ، محمدعلی اخگر۳
۱- گروه معماری، دانشکده‌ی هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
۲- دانشکده‌ی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
۳- گروه معارف، دانشکده‌ی علوم انسانی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
۲- دانشکده‌ی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
۳- گروه معارف، دانشکده‌ی علوم انسانی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
چکیده: (۲۴۰۱ مشاهده)
در سه دهه‌ی اخیر مطالعات گسترده‌ای در فرآیند طراحی صورت گرفته است و در برخی از آن‌ها، مطالعات میان رشته‌ای با نگاهی روان‌شناسانه یا فلسفی به این فرآیند دیده می‌شود. در ایران هم نمونه‌های اندکی از نگاه فلسفی به فرآیند طراحی وجود دارد. یکی از نگرش‌های مهم در نگرش‌های جهانی و ایرانی که ریشه‌ی فلسفی قوی نیز در اندیشهی غربی دارد؛ نگرش دوگانه‌گرا و فرآیند تکامل طرح از طریق نوسان دوگانه‌هاست. این تحقیق با مبنا قراردادن فلسفه‌ی صدرایی سعی دارد تأثیر این فلسفه را در تعریف این فرآیند روشن نماید. هدف این تحقیق کاربردی است و قصد دارد نتایجی سازگار با مبانی فلسفی؛ و امیدبخش برای بهره‌ی بیش‌ترْ طراحانه؛ در اختیار طراحان قرار دهد. روش تحقیق استدلالی- تحلیلی بر مبنای قواعد فلسفی است که ابتدا مروری بر فرآیندهای طراحی معماری موجود و استخراج مؤلفه‌های مربوطه داشته و بعد از آن طی بررسی و قیاس‌های بدست آمده از فرآیندهای موجود، دوگانه‌های نهفته در دل نظریات مختلف نیز استخراج گشته‌اند که عبارتند از: «شناخت‌ضمنی- شناخت‌علمی»؛ «ناخودآگاهی- خودآگاهی»؛ «واگرایی- همگرایی»؛ «جعبه‌سیاه- جعبه‌شفاف»؛ و «نظریه‌های هنجاری- اثباتی»؛ که هرکدام نقش مهمی در ایجاد میدان لازم جهت شکل‌گیری فرآیند طراحی دارند. این دوگانه‌ها تحت نظریه‌های فلسفی ساختارگرایی یا ساختارشکنی و با ریشه‌ی کهن‌ترِ دیالکتیک هگلی شکل گرفته‌اند و گاه نگاه‌های روان‌شناسانه‌ی عمیق همچون «خودآگاه» و «ناخودآگاه» هم در آن نقش دارند. پژوهش حاضر همه‌ی دوگانه‌ها را تحت لوای دو مؤلفه‌ی عام‌تر، با تعبیرِ زایش توأمِ «جزء و کل» از درون یکدیگر برخواسته از قاعده‌‌ی بسیطالحقیقهی صدرایی، تعریف می‌کند. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که این دوگانه ماحصل تجارب نسل اول و سوم فرآیند طراحی‌اند و هر شقِّ آن در مقطعی از مقاطع مختلف طراحی کاربرد داشته و لذا می‌توان از هر دو توأمان در فرآیند طراحی و شکل‌گیری طرح بهره برد. بر این اساس، هر مؤلفه‌ی معماری در هر بخش از مراحل طراحی، از دو جنبه‌ی متفاوت قابل بررسی و شناخت می‌شود و در راستای هدف این پژوهش می‌تواند بر فرآیندهای طراحی معماری کنونی مؤثر باشد: ۱. از آن جنبه که جزء بوده، به خود نگریسته، تَعَیُّن یافته و در کثرت است؛ ۲. از آن جنبه که کل بوده، به بسیط خود (ورای خود) نظر افکنده و به وحدت می‌گراید. نوآوری این تحقیق، مسیریابیِ تعریفِ «کل از دل جزء» و «جزء از دل کل» است که به‌‌نظر می‌رسد می‌تواند مسیرهای لازم و ارزشمندی برای فرآیند طراحی ایجاد نماید که نویدبخش نگاه جامع بین سه نسل قبل از فرآیند طراحی معماری؛ و تعریف‌گر نسل چهارم باشد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
جايگاه حکمت نظری و عملی اسلام در معماری و شهرسازی
دریافت: 1401/11/3 | پذیرش: 1402/7/21 | انتشار: 1402/12/7
دریافت: 1401/11/3 | پذیرش: 1402/7/21 | انتشار: 1402/12/7
فهرست منابع
۱. ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین. ۱۳۶۶. شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی. تهران: حکمت.
۲. ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین. ۱۳۸۰. قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
۳. آشتیانی، سیدجلال‌الدین. ۱۳۷۶. هستی از نظر فلسفه و عرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
۴. اشرافی، نسیم. ۱۳۹۷. تبیین مبانی معرفت‌شناسی معماری و شهرسازی با نگرش سیستمی. هویت شهر ۳۳ (۱۲): ۹۸-۸۹.
۵. آنتونیادس، آنتونی. ۱۳۸۶. بوطیقای معماری؛ آفرینش در معماری؛ راهبردهای محسوس به‌سوی خلاقیت معماری. ترجمه احمدرضا آی. تهران: سروش.
۶. آنتونیادس، آنتونی. ۱۳۸۶. بوطیقای معماری؛ آفرینش در معماری؛ راهبردهای نامحسوس به‌سوی خلاقیت معماری. ترجمه احمدرضا آی. تهران: سروش.
۷. ادیبی، علی‌اصغر، و مهرداد کریمی‌مشاور. ۱۳۸۹. بررسی تأثیر آموزش طراحی منظر به شیوه تکه‌انگاری. نشریه باغ نظر ۷ (۱۵): ۳-۱۲.
۸. اردلان، نادر، و لاله بختیار. ۱۳۹۰. حس وحدت؛ نقش سنت در معماری ایرانی. ترجمه ونداد جلیلی. تهران: موسسه علمی پژوهشی علم معمار.
۹. الکساندر، کریستوفر. ۱۳۹۸. یادداشت‌هایی بر ترکیب فرم. ترجمه سعید زرین‌مهر. تهران: روزنه.
۱۰. باستانی، مهیار، و سیدامیرسعید محمودی. ۱۳۹۷. روش‌های خلق ایده و کانسپت در فرآیند طراحی. نشریه هنرهای زیبا ۲۲ (۱): ۵-۱۸.
۱۱. بختیاری‌منش، الهام. ۱۳۹۳. از معماری شکل تا معماری صورت؛ تأملی در مراتب معماری. رساله‌ی دکتری. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهیدبهشتی.
۱۲. برادبنت، جفری. ۱۳۸۸. با برادبنت درباره معماری. ترجمه حمید ندیمی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
۱۳. تقدیر، سمانه. ۱۳۹۶. تبیین مراتب و فرآیند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی (۱۴): ۴۸-۶۹.
۱۴. جوادی‌آملی، عبدالله. ۱۳۸۶. رحیق مختوم؛ شرح حکمت متعالیه. قم: اسراء.
۱۵. دهقان‌زاده، سجاد، و زینب میرحسینی. ۱۳۹۸. مبانی کیهان‌شناسی مکتب «یین یانگ». نشریه‌‌ی علمی-پژوهشی پژوهشنامه‌‌ی ادیان ۱۳ (۲۵): ۷۱-۹۴.
۱۶. ذکرگو، امیرحسین. ۱۳۷۹. تجلی ماندالا در معماری و موسیقی سنتی ایران. نشریه هنرنامه ۲ (۸): ۴-۱۹.
۱۷. رضایی، محمود. ۱۳۹۱. بازنگری فرآیند طراحی؛ رمزگشایی قیاس به عنوان روش اصلی آفرینش فضا و فرم. نشریه هویت شهر ۱۸ (۸): ۷۱-۸۰.
۱۸. صدرالدین‌شیرازی، محمدبن‌ابراهیم. ۱۳۷۸. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. ترجمه محمد خواجوی. تهران: انتشارات مولی.
۱۹. صدرالدین‌شیرازی، محمدبن‌ابراهیم. ۱۳۴۲. المشاعر. تصحیح هانری کربن. تهران: قسمت ایران‌شناسی انستیتو ایران و فرانسه.
۲۰. صدرالدین‌شیرازی، محمدبن‌ابراهیم . ۱۳۸۶. شواهدالربوبیه. ترجمه علی بابایی. تهران: انتشارات مولی.
۲۱. طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۷۲. نهایه‌الحکمه. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
۲۲. طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۸۶. بدایه‌الحکمه. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌‌ی علمیه‌‌ی قم.
۲۳. علی‌آبادی، محمد. ۱۳۸۵. تشبیه-تنزیه در آیینه؛ طرح تبیین روشی حاصل از تشبیه و تنزیه در معرفت معماری. رساله‌ی دکتری. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهیدبهشتی.
۲۴. علی‌تاجر، سعید. ۱۳۸۳. حکمت وجودی معماری؛ با تکیه بر آراء صدراالمتألهین. رساله‌ی دکتری. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهیدبهشتی.
۲۵. رازی، فخرالدین. ۱۴۱۱ه‌ق. المباحث المشرقیه فی علم الإلهیات و الطبیعیات. قم: انتشارات بیدار.
۲۶. قرایی، فیاض. ۱۳۸۵. ادیان هند. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
۲۷. کرباسی، عاطفه. ۱۳۸۹. ثابت و متغیر در معماری. رساله‌ی دکتری. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهیدبهشتی.
۲۸. کرمانی، طوبی. ۱۳۸۶. انسان کبیر و عالم صغیر در اندیشهی ملاصدرا و سوابق تاریخی آن. نشریه خردنامه‌‌ی صدرا (۴۸): ۲۴-۳۲.
۲۹. گروتر، یورگ‌کورت. ۱۳۹۰. زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه‌ی مجتبی دولت‌خواه و سولماز همتی. تهران: مؤسسه‌ی نشر دولتمند.
۳۰. لاوسون، برایان. ۱۳۸۴. طراحان چگونه می‌اندیشند؛ ابهام‌زدایی از فرآیند طراحی. ترجمه حمید ندیمی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
۳۱. لنگ، جان. ۱۳۸۶. آفرینش نظریه معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علی‌رضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۳۲. محمودی، سیدامیرسعید. ۱۳۸۳. تفکر در طراحی؛ معرفی الگوی تفکر تعاملی در آموزش طراحی. نشریه هنرهای زیبا (۲۰): ص ۲۷-۳۶.
۳۳. مردیها، اعظم، سیدمرتضی حسینی‌شاهرودی، و علی‌رضا کهنسال. ۱۳۹۹. عینیت و بینونیت وحدت و کثرت در نظام توحیدی ملاصدرا با ابتناء بر قاعده‌‌ی بسیط‌الحقیقه. نشریه‌‌ی جستارهایی در فلسفه و کلام (۲): ۷۵-۹۴.
۳۴. مظفر، فرهنگ، هادی ندیمی، و ابوذر صالحی. ۱۳۹۶. هستی‌شناسی مکان تاریخی؛ تأملی هستی‌شناسانه در مکان تاریخی در پرتو اصالت وجود. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی۵ (۱۵):۲۰-۳۳.
۳۵. میرگذارلنگرودی، سیده‌صدیقه، ویدا نوروزبرازجانی، بهروز منصوری، و محمد ضیمران. ۱۳۹۸. روایت دیگری؛ فهم معماری معاصر ایران در مواجهه با دیگری از منظر معماران. نشریه باغ نظر ۱۶ (۷۷): ۵۹-۷۲.
۳۶. ناصرخاکی، حمید، و پیروز نوریان. ۱۳۹۰. بازنمایی الگوی فرآیند طراحی. نشریه صفه (۵۴): ۵۵-۶۲.
۳۷. ندیمی، حمید. ۱۳۷۸. جستاری در فرآیند طراحی. نشریه صفه ۹ (۲۹): ۹۴-۱۰۳.
۳۸. نقره‌کار، عبدالحمید، فرهنگ مظفر، و سمانه تقدیر. ۱۳۹۶. تناظر انسان و هستی در اندیشه اسلامی و بازتاب آن در معماری اسلامی. نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر (۱۹): ۷۹-۹۳.
39. Adibi, Ali Asghar, and Mehrdad Karimi Moshawer. 2010. A study of the collage method in landscape architecture education. Bagh Nazar Journal 7 (15): 3-12.
40. Alexander, Christopher. 2019. Notes on form composition. Translated by Saeed Zarinmehr. Tehran: Rozeneh.
41. Aliabadi, Mohammad. 2006. Tashbih- Tanzih in mirror; plan and difine a method in architectural resulted from Tashbih (similarity) and Tanzih (incomparability. Doctoral dissertation. Faculty of Art and Architecture, Shahid Beheshti University.
42. Ali Tajer, Saeed. 2004. Being wisdom of architecture; Relying on mulasadra's Doctrines. Faculty of Art and Architecture, Shahid Beheshti University.
43. Antoniades, Anthony C. 2007. Poetics of architecture: theory of design; Tangible strategies towards architectural creativity. Translated by Ahmadreza A. Tehran: Soroush.
44. Antoniades, Anthony C. 2007. Poetics of architecture: theory of design; Subtle strategies towards architectural creativity. Translated by Ahmadreza A. Tehran: Soroush.
45. Ardalan, Nader, and Laleh Bakhtiar. 2011. The Sense of Unity: The Sufi Tradition in Persian Architecture. Translated by Vandad Jalili. Tehran: Scientific Research Institute of Architecture.
46. Ashrafi, Nasim. 2018. Explaining the Epistemological Foundations of architecture and urban planning with system approach. City Identity 33(12): 98-89.
47. Ashtiani, Seyed Jalaloddin. 1997. Existence in terms of philosophy and mysticism. Qom: Islamic Propaganda Office.
48. Bakhtiarimanesh, Elham. 2014. From shape architecture to face architecture; A reflection on the levels of architecture. Doctoral dissertation. Faculty of Art and Architecture, Shahid Beheshti University.
49. Bastani, Mahyar, and Seyed amir Saeed Mahmoudi. 2018. Conceptualization Methods in the Design Process of Architecture. Journal of Fine Arts 22 (1): 5-18.
50. Broadbent, Jeffrey. 2009. With Broadbent about architecture. Translated by Hamid Nadimi. Tehran: Publishing of Shahid Beheshti University.
51. Dehghanzadeh, Sajjad, and Zeinab Mirhosseini. 2019. Cosmological Foundations of Yin-Yang School. Scientific-Research Journal of Religions Research 13 (25): 71-94.
52. Ebrahimi Dinani, Gholamhossein. 1987. Radius of thought and intuition in Suhrvardi's philosophy. Tehran: Hikmat.
53. Ebrahimi Dinani. 2001. General philosophical rules in Islamic philosophy. Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies.
54. Gruter, Jorg Kurt. 2011. Asthetik der architecture. Translated by Mojtaba Dolatkhah and Solmaz Hemti. Tehran: Dolatmand publishing house.
55. Javadi Amoli, Abdullah. 2007. Rahiq Makhtoum; Description of the supreme wisdom. Qom: Israa.
56. Karbasi, Atefeh. 2010. Constant and variable in architecture. Doctoral dissertation. Faculty of Art and Architecture, Shahid Beheshti University.
57. Kermani, Touba. 2007. Great man and small world in Mulla Sadra's thought and its historical records. Khardname-e Sadra magazine (48): 24-32.
58. Lang, Jon. 1987. Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design. New York: VanNostrand Reinhold Company.
59. Lang, Jon. 2007. Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design. Translated by Alireza Einifar. Tehran: Tehran University Press.
60. Lawson, Bryan. 2005. How designers think; the design process demystified. Translated by Hamid Nadimi. Tehran: Printing and Publishing Center of Shahid Beheshti University.
61. Mahmoudi, Seyed amir Saeed. 2004. Thinking in design; Introducing interactive thinking model in design education. Journal of Fine Arts (20): pp. 27-36.
62. Mardiha, Azam, Seyed Morteza Hosseini Shahroudi, and Alireza Kohansal. 2020. Identity and Difference of unity and Multiplicity in Sadra's monotheistic Order According to the Role of Simple Truth. Journal of Essays in Philosophy and Theology (2): 75-94.
63. Mirgozarlangroudi, Seyedeh Sadiqeh, Vida Nowrozborazjani, Behrouz Mansouri, and Mohammad Zamiran. 2019. Another narration; Understanding the contemporary architecture of Iran in the face of the other from the perspective of architects. Bagh Nazar Journal 16 (77): 59-72.
64. Mozaffar, Farhang, Hadi Nadimi, and Abouzar Salehi. 2017. Ontology of historical place; An ontological reflection on the historical place in the light of the authenticity of existence. Islamic Architecture Research Quarterly 5 (15): 20-33.
65. Nadimi, Hamid. 1999. An inquiry into the design process. Safa Journal 9 (29): 94-103.
66. Naserkhaki, Hamid, and Pirouz Noorian. 2011. Representation of the pattern of the design process. Safeh Journal (54): 55-62.
67. Noqrehkar, Abdul Hamid, Farhang Mozaffar, and Samaneh Taqdir. 2017. Communication of Man and Universe in Islam: The Reflection in Islamic Architecture, Based on Transcendent Wisdo. Armanshahr Architecture and Urbanism Journal (19): 79-93.
68. Qaraei, Fayaz. 2006. Religions of India. Mashhad: Press of Ferdowsi University of Mashhad.
69. Razi, Fakhreddin. 1990 AH. Al-Mabahes Al-Mashrakiya in the science of theology and natural sciences. Qom: Bedar Publications.
70. Rezaei, Mahmoud. 2012. Revision of the design process; Decoding analogy as the main method of creating space and form. Journal of City Identity 18 (8): 71-80.
71. Sadr al-Din Shirazi, Mohammad Ibrahim. 1963. Feelings. Correction of Henry Carbone. Tehran: Iranian Studies Department of the Iran and France Institute.
72. Sadr al-Din Shirazi. 1999. Al-Hikma al-Muttaaliyyah in Al-Isfar al-Arbaeh. Translated by Mohammad Khajawi. Tehran: Molly Publications.
73. Sadr al-Din Shirazi. 2007. Evidences of Rabubiyyah (translation by Ali Babaei). Tehran: Molly Publications.
74. Salama. A. 1995. New trends in architectural education. Designing the design studio.
75. Tabatabaei, Mohammad Hossein. 1993. Nahayeh al-Hekmat. Translated and explained by Ali Shirvani. Qom: Publishing Center of Islamic Propaganda Office of Qom Theological Seminary.
76. Tabatabaei, Mohammad Hossein. 2007. Bedayeh al-Hekmat. Translated and explained by Ali Shirvani. Qom: Publishing Center of Islamic Propaganda Office of Qom Seminary.Zekrgoo,
77. Taqdir, Samaneh. 2017. Explaining the of human perception levels and process and its role in the quality of creation of architectural works based on transcendent wisdom. Islamic Architecture Research Quarterly (14): 48-69.
78. Zekrgoo Amir Hossein. 2000. The Manifestation of Mandala in Iran's Traditional Architecture and Music. Art name magazine 2 (8): 4-19.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
