دوره 12، شماره 2 - ( 4-1403 )
جلد 12 شماره 2 صفحات 36-20 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghalandarian I, Ghane Honarvar Z. Revisiting the evolution of Iranian-Islamic Neighborhood Structure Based on Urban Development Plans: Case Study of Sarshoor, Mashhad. JRIA 2024; 12 (2) :20-36
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1687-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1687-fa.html
قلندریان ایمان، قانع هنرور زینب. بازخوانی تطور ساختار محله ایرانی-اسلامی مبتنی بر پیشنهادات طرح‌های توسعه شهری (مورد مطالعه: محله سرشور، مشهد). پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1403; 12 (2) :20-36
گروه شهرسازی- دانشکده معماری و شهرسازی- دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده: (5489 مشاهده)
محله از ادوار گذشته به‌عنوان سکونتگاهی اجتماعی محل استقرار و سکونت شهرنشینان بوده است. این واحد اجتماعی که رکن اصلی جامعه ایرانی-اسلامی محسوب می‌شد، ساختار کالبدی شهرهای ایران باستان را در قالبی متفاوت عرضه نمود. عوامل متعدد سیاسی، اداری، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی باعث شکل‌گیری فضای کالبدی محله در شهر شده که از این میان، عوامل اجتماعی و فرهنگی از اهمیت خاصی برخوردارند. امروزه تعدادی از محلات تاریخی و قدیمی شهرها به واسطه برخی کاستی‌ها در ارائه خدمات، مورد مداخله توسط مدیریت شهری قرار گرفته است. چنانچه این مداخلات بدون توجه به خاطرات و تعلقات شهروندان و نیازهای آن‌ها صورت گیرد، منجر به توسعه‌هایی شتابان در بافت‌های تاریخی شده و خاطره‌زدایی و نابودی هویت شهرها را به همراه دارد. یکی از بسترهای تغییر شکل این محلات، طرح‌های توسعه شهری هستند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تغییرات شاخصه‌های کالبدی- هویتی محله سرشور بر اساس طرح‌های جامع و تفصیلی و تغییر خصلت‌های محله می‌پردازد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت کیفی مبتنی بر روش تحلیل مضمون (تحلیل تماتیک) است. استراتژی مورد استفاده در این پژوهش استقرا می‌باشد. گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. دستاوردهای این پژوهش حاکی از آن است که با مداخلات طرح‌های توسعه شهری در سال‌های مختلف در این محله سه خصلت سکونتی، اقامتی، و بازاری تغییر یافته و از حالت تعادل خارج شده است. خصلت سکونتی محله تحت تأثیر خروج افراد بومی از محله و کاهش حس تعلق، افزایش قیمت زمین و اجناس، ترافیک زیاد سواره، و افزایش کاربری‌های اقامتی به شدت تضعیف شده است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تحلیل، آسيب شناسی و نقد آثار و مکاتب معماری و شهرسازی از منظر اسلامی
دریافت: 1402/3/24 | پذیرش: 1403/3/6 | انتشار: 1403/4/24
دریافت: 1402/3/24 | پذیرش: 1403/3/6 | انتشار: 1403/4/24
فهرست منابع
1. باستانی راد، حسن. (1391). کوی (محله) در شهرهای ایرانی سده های نخستین اسلامی. پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، 6(10)، 1-30.
2. بهشتی، سیدحامد. (1390). محله؛ نهادی سنتی برای تقویت جامعه مدنی، فصلنامه اندیشه ایرانشهر، 5(14-15)، 25-20.
3. پاکزاد، جهانشاه (1386). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
4. پورجعفر، محمدرضا، و پورجعفر، علی. (1391). الگوی پیشنهادی محله, با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی-اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3(10)، 24-15.
5. پیربابایی، محمدتقی، و سجادزاده، حسن. (1390). تعلق جمعی به مکان, تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی. باغ نظر، 8(16)، 17-28.
6. پیرحیاتی، مهدی، و ترکجزی، میلاد. (1392). بازشناسی ساختار کالبدی و ویژگی های شهر اسلامی. همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین.
7. ثقه الاسلامی، عمیدالاسلام، و امین زاده، بهناز. (1392). بررسی تطبیقی مفهوم و اصول به کار رفته در محله ایرانی و واحد همسایگی غربی. هویت شهر، 7(13)، 33-45.
8. حیدری، محمدتقی، و طارمی، علی. (1399). گذری بر گذار ستیز محله ای و کاربست آن در محلات شهر ایرانی-اسلامی. دانش شهرسازی، 4(1 )، 73-96.
9. خبیری، سمانه، پورجعفر، محمدرضا، و ایزدی، محمدسعید. (1399). تبیین ماهیت دلبستگی به محله ایرانی-اسلامی: مطالعه کیفی محله اختیاریه. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 11(42 )، 67-80.
10. خدایی، زهرا، و تقوایی، علی اکبر. (1390). شخصیت شناسی شهر اسلامی؛ با تاکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2(5)، 103-113.
11. خنیفر، حسین و ناهید، مسلمی. (1398)، اصول و مبانی روش های پژوهش کیفی، ج1، تهران: انتشارات نگاه دانش.
12. رنجبریان، بهرام، و زاهدی، سیدمحمد. (1386). بررسی اثرات تکرار سفر به اصفهان بر میزان رضایت گردشگران خارجی. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 5(9)، 65-78.
13. سازمان عمران وبهسازی. (1387). گزارش بازنگری طرح نوسازی وبازسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع).
14. سعیدی رضوانی، عباس، (۱۳۶۸). بینش اسلامی و جغرافیای شهری. نشریه تحقیقات جغرافیایی، 8(38)، 7-44.
15. سلطانی فرد، هادی، حاتمی نژاد، حسین، عباس زادگان، مصطفی، و پوراحمد، احمد. (1392). تحلیل دگرگونی ساختار کالبدی فضایی شهر ایرانی- اسلامی (مطالعه موردی: شهر سبزوار). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، -(14)، 13-21.
16. شفیعی دستجردی، مسعود. (1392). نوسازی بافت های فرسوده و ضرورت تغییر نگرش در تهیه و اجرای طرح های جامع و تفصیلی. باغ نظر، 10(24)، 91-104.
17. صفوی، سیدعلی، رضایی، محمود، و سعادتمندی، مژگان. (1397). کاربست اصول نوشهرگرایی مطابق با شناسه های شهر ایرانی-اسلامی (مطالعه ی موردی: محله ی مسکونی و قدیمی رباطکریم (رباط کهنه)). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 50(4 )، 929-944.
18. صناعی، امیر، حبیب، فرح، و اعتصام، ایرج. (1400). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در افزایش پایداری محله ای (نمونه موردی: محله حصارک تهران). فصلنامه انسان و محیط زیست، 14(57). 140-153.
19. طاهرخانی، حبیب الله.، و متوسلی، محمدمهدی. (1385). مدیریت بافت تاریخی شهرهای ایران (چالش‌ها و راهبردها). مجله مدیریت شهری، 5(18)، 96-107.
20. غفوری، فواد.، و قلندریان، ایمان. (1402). بازآفرینی خیابان چهارباغ هرات با هدف ارتقاء هویت مکان. باغ نظر، 20(123)، 43-54.
21. غلامی، سعید، مشکینی، ابوالفضل، و دویران، اسماعیل. (1392). طراحی فضایی محلات شهری با تاکید بر اصول دین اسلام در شهر ایرانی-اسلامی (مطالعه موردی: محله شهدای شهر زنجان). هویت شهر، 9(22)، 41-52.
22. قلندریان، ایمان. (1401). کاربست روش داده بنیاد در ظهور یک نظریه ی شهری (بازآفرینی بخش مرکزی مشهد). فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، 10(2)، 85-103
23. قهرمان، آرش، اصغرپورماسوله، احمدرضا، خوارزمی، امیدعلی، نوغانی، محسن، و اکبری، حسین. (1400). گونه شناسی گردشگران بر اساس نوع اقامت در شهر مشهد. مطالعات اجتماعی گردشگری، 9(17 )، 189-218.
24. کاویانی, محمد و نظری, مصطفی. (1401). کاربست روش تحلیل مضمون در بررسی و مقایسه جایگاه «فکر» در روانشناسی قرآن بنیان. روش شناسی علوم انسانی، 28(110)، 70-53.
25. کریمیان، حسن. (1389). نمادهای فرهنگی در مناظر شهری: بیان معنا, حس هویت و آرامش روحی. پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 42(74)، 119-132.
26. کشانی همدانی، مینا، و سجادزاده، حسن. (1399). بازخوانی سازمان فضایی محله در شهر ایرانی از منظر فرهنگ وقف؛ مطالعه موردی: محله علی قلی آقا, شهر اصفهان. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 10(40 )، 33-44.
27. لطفی، سهند، پورجعفر، محمدرضا، و انصاری، مجتبی. (1383). مروری بر ناکارآمدی طرح های تفصیلی متداول در بافت ارگانیک مسکونی (مورد مطالعه محله امامزاده قاسم تهران). نشریه هنرهای زیبا، 4(18)، 13-24.
28. لطیفی، غلامرضا، و صفری چابک، ندا. (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی-اسلامی بر پایه اصول نوشهرگرایی. فصلنامه علوم اجتماعی، -(66)، 58-66.
29. محمدی، ساراسادات، و علیان، علمدار. (1398). ساختار کالبدی محله در شهرهای ایرانی-اسلامی. شباک، 5(1 (پیاپی 40))، 97-106.
30. محمدی، علیرضا، و رفیعی، فریبا. (1395). بررسی نقش برنامه ریزی محله مبنا در تحقق توسعه پایدار محله ای (مطالعه موردی: محله حسینیه زنجان). پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 4(3)، 347-367.
31. محیط آرا، محمد، ملک حسینی، عباس، و شمس، مجید. (1397). الگویی راهبردی از محله پایدار شهر اسلامی - ایرانی (محله بنیاد شهر قم ). نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 10(3 )، 361-381.
32. معروفی، حسین و دولابی، پویا (1399). معاصرسازی مفهوم "محله"در شهر ایرانی با نگاه بر مبانی برنامه ریزی محله مبنا، نشریه علمی معماری و شهرسازی ایران، 11(19)، 25-40
33. منظوری، الهام، و درسخوان، رسول. (1396). ویژگی های فضایی کالبدی مسجددرهویت محله در شهرهای ایرانی - اسلامی نمونه موردی مسجد جامع قراملک تبریز. کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در عمران معماری و شهرسازی.
34. مهندسین مشاور بوربور و همکاران. (1345). گزارش طرح نوسازی اطراف حرم.
35. مهندسین مشاور خازنی. (1350).گزارش طرح خازنی.
36. مهندسین مشاور طاش.(1383). گزارش طرح تفصیلی مرکز مشهد.
37. مهندسین مشاور مهرازان. (1371). گزارش طرح جامع مشهد.
38. نقی زاده، محمد(1396). شهر اسلامی از اندیشه تا ظهور. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
39. نقی زاده، محمد. (1389). تاملی در چیستی شهر اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(1)، 1-14
40. هاشم پور، پریسا، و یزدانی، ثنا. (1395). مطالعه ی تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: محله ی تاریخی عزب دفتریلر تبریز). توسعه محلی روستایی - شهری (توسعه روستایی)، 8(2 (پیاپی 15) )، 313-338.
41. Bastanirad, Hasan (2012). Neighborhood in Iranian Cities of the First Islamic Centuries. Historical Researches of Iran and Islam, 6(10), 1-30.
42. Beheshti, Hamed (2011). The Neighbourhood; a Traditional Institution to Strengthen Civil Society. Iranshahr Thought Quarterly, 5(14-15), 25-20.
43. Ghahreman, Arash, Asgharpour Masooleh, Ahmad Reza, Kharzmi, Omid Ali, Noghani, Mohsen, & Akbari, Hossein. (2021). Taxonomy of Tourists Based on Accommodation Types in Mashhad. Journal of Social Studied in Tourism, 9(17 ), 189-218. [DOI:10.52547/journalitor.36047.9.17.0]
44. Ghalandarian, Iman, & Goharipour, Hamed. (2023). Requiem for the spiritual experience: Reconceptualising 'quality of the environment'by looking at the renovation process of the Samen district in Mashhad, Iran." Journal of Urban Regeneration & Renewal 17(1), 38-52.
45. Ghalandarian, Iman (2022). Application of Grounded Theory in The Emergence of an Urban Theory: Regeneration of the Central Part of Mashhad. Islamic Architecture Research Quarterly,10 (2), 85-103. [DOI:10.52547/jria.10.2.5]
46. Gholami, Saeid, Meshkini, Abolfazl, & Daviran, Esmaeil. (2015). Designing of Spatial of City Quarters with Emphasis on the Islam Principles in Iranian - Islamic City (Case Study: Shohada Neighbourhood in Zanjan). Hoviateshahr, 9(22), 41-52.
47. Hashempour, Parisa, & Yazdani, Sana. (2017). Studying the Physical Changes of Historical Neighborhoods in Order the Privacy: a Case Study of the Tabriz Azab Daftarilar Historical Neighborhood. Journal of Community Development (Rural and Urban Communities) (Towsee Rostaei), 8(2 (15)), 318-338.
48. Heydari, Mohamad Taghi, & Taromi, Ali. (2020). a Review of the Spatial Conflict Transition and Its Application in the Neighborhoods of the Iranian-Islamic City. Urban Planning Knowledge, 4(1 ), 73-96.
49. Karimian, Hassan (2010). Cultural Symbols in Urban Landscapes: Expression of Meaning, Sense of Identity and Peace of Mind. Researches of Human Geography (Geographic Studies), 42(74), 119-132.
50. Kashani Hamedani, Mina, & Sajjadzadeh, Hassan. (2020). Revisiting the Spatial Organization of Neighborhoods in the Iranian City in Terms of the Tradition of Mortmain Case Study: Aligholi Agha Neighborhood, Isfahan. Journal of Studies on Iranian Islamic City, 10(40), 33-44.
51. Kavyani, Mohammad & Nazari, Mostafa (2022). thematic analysis. Islamic Psychlogy Methodology of Social Sciences and Humanities. Humanities Methodology, 28(110), 53-70.
52. Khabiri, Samaneh, Pourjafar, Mohammad Reza, & Izadi, Mohammad Saeid. (2021). Attachment to Iranian-Islamic Neighborhood: a Qualitative Study (Ekhtiarieh, Tehran). Journal of Studies on Iranian Islamic City, 11(42 ), 67-80.
53. Khanifr, Hossein & Moslemi, Nahid (2019). Principles and Basics of Qualitative Research Methods, Tehran: Negah Danesh Publications.
54. Khazeni plan report, 1971
55. Khodaee, Zahra, & Taghavee, Ali Akbar. (2011). The Character of an Islamic City: with an Emphasize on Physical Dimensions of an Islamic City. Journal of Studies on Iranian Islamic City, 2(5), 103-113.
56. Latifi, Gholam Reza &Safari Chabak, Neda (2013). Recreating the Neighborhood Concept In Iranian-Islamic Cities Based on the principles of neo-urbanism. Social Science Quarterly, -(66), 58-66
57. Manzoori, Elham & Darskhan, Rasool (2017). Physical Spatial Features of the Mosque in the Identity of the Neighborhood in Iranian-Islamic Cities A Case Example of Tabriz's Qaramalek Jame Mosque. National Conference of Applied Research in Civil Engineering and Urban Planning.
58. Marufi, Hossein, & Doulabi, Pouya. (2020). Regeneration of Social and Administrative Features of Traditional Neighborhoods in Planning Contemporary Iranian Cities Based on ' Neighborhood-Based' Principles. Iranian Architecture and Urbanism, 11(19 ), 25-40.
59. Mashhad Center Detailed Design Report (Tash Consulting Engineers), 2013
60. Mashhad Master Plan Report (Mehrazan Consulting Engineers), 2011
61. Mohammadi, Sara & alyan, Alamdar (2019). The Physical Structure of the Neighborhood in Iranian-Islamic Cities. Shabak, 5(1 (Series 40)), 97-106.
62. Mohitara, Mohamma & Malekhosseini, Abbas & Shams, Majid (2018). A Strategic Model of a Stable Neighborhood in an Islamic-Iranian City (Foundation Neighborhood of Qom City). New Perspectives in Human Geography (Human Geography), 10(3), 361-381
63. Naghizade, Mohammad (2010). A Reflection on What the Islamic City Is. Studies of the Islamic Iranian City, 1(1), 1-14
64. Naghizade, Mohammad (2017). Islamic City from Thought to Emergence, Tehran: Academic Jihad Publishing Organization.
65. Pakzad, Jahanshah (2007). Theoretical Foundations and Process of Urban Design. Ministry of Housing and Urban Development, Tehran.
66. Pirbabaei, Mohammad Taghi, & Sajjadzadeh, Hassan. (2011). Group Belonging to Place, Realization of Social Residence, in Traditional Neighborhood. Bagh-E Nazar, 8(16), 17-28.
67. Pirhayati, Mahdi & Tarkjazi, Milad (2015). Recognizing the Physical Structure and Characteristics of the Islamic City. National Conference of Urban Planning and Architecture in the Passage of Time, Qazvin.
68. Poorjafar, Mohammad Reza & poorjafar, Ali (2012). The Proposed Model of the Neighborhood Centered on the Mosque and Public Spaces Required in the Iranian-Islamic City. Iranian Islamic City Studies, 3(10), 15-24
69. Ranjbarian, Bahram, & Zahedi, Mohammad. (2008). the Effect of Repeating Travels on Satisfaction Level of International Tourists Who Visit Isfahan. Journal of Geography and Regional Development,5(9), 65-78.
70. Report on the renovation plan around the shrine (Consulting Engineers Borbour and Colleagues), 1966
71. Report on the revision of the renovation and reconstruction of the fabric surrounding the sacred shrine of Imam Reza, Construction and Improvement Organization, 1999
72. Saeedi Rezvani, Abbas (1990). Islamic Vision and Urban Geography. Journal of Geographical Research, 8(38), 7-44.
73. Safavi, Seyed Ali, Rezaei, Mahmood, & Saadatmandi, Mozhgan (2019). Applying the Principles of New Urbanism in Accordance with Islamic Iranian City Ids Case Study: Old Residential Neighborhood Robat Karim. Human Geography Research Quarterly, 50(4), 929-944.
74. Soltanifard, Hadi, Hataminejad, Hossein, Abbaszadegan, Mustapha, & Pourahmad, Ahmad. (2014). an Analysis of Physical -Spatial Structure Transformation of the Iranian- Islamic City (A Case Study: Sabzevar). Journal of Studies on Iranian Islamic City, -(14), 13-21.
75. Taherkhani, Habiballah & Motevasseli, Mohammad Mahdi (2006). Management of the Historical Context of Iranian Cities (Challenges and Strategies). Journal of Urban Management, 5(18), 96-107.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
