دوره ۱۲، شماره ۲ - ( ۴-۱۴۰۳ )
جلد ۱۲ شماره ۲ صفحات ۱۳۱-۱۱۵ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Motevali Haghighi M, Sahaf M K, Kamalzadeh T. (2024). The steps of Space perception in the Allahverdi Khan portico, with looking at the concept of the Mulla Sadra’s theory of Substantial Motion. JRIA. 12(2), 115-131. doi:10.61186/jria.12.2.7
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1735-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1735-fa.html
متولی حقیقی منا، صحاف سید محمد خسرو، کمالی زاده طاهره. مراتب ادراک فضا در رواق اللهوردیخان؛ با نگاهی به مفهوم حرکت جوهری ملاصدرا پژوهش‌هاي معماري اسلامي ۱۴۰۳; ۱۲ (۲) :۱۳۱-۱۱۵ ۱۰,۶۱۱۸۶/jria.۱۲.۲.۷
۱- گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
۲- گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
۳- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده مطالعات فلسفی تهران، تهران، ایران.
۲- گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
۳- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده مطالعات فلسفی تهران، تهران، ایران.
چکیده: (۱۰۸۳۹ مشاهده)
حرکت در فضا، لازمه‌ی ادراک معمارانه است. فلسفه نیز عامل حرکت را مبنایی برای ادراک جهان مادی می‌داند. به گونه‌ای که فلاسفه‌ی اسلامی نیز از دیرباز بر این مهم تاکید داشته‌اند و حرکت را دارای کمال و غایت می‌دانستند. ملاصدرا بنیانگذار حکمت متعالیه با بیان نظریه‌ی حرکت جوهری خود معتقد است که وجود مادی با حرکت دائمی خود به سوی وجود عقلانی و مجرد، با طی مراتب و گذر از عوالم سه‌گانه (محسوس، خیال، و معقول) به ادراک حقایق جهان نایل خواهد شد. در این ارتباط مسئله حرکت جوهری و ادراک فضا در معماری موضوع اصلی این پژوهش خواهد بود. حال سوال پژوهش این‌گونه خواهد بود که چگونه می‌توان به ادراک فضای معماری _بالاخص مورد پژوهش حاضر یعنی رواق اللهوردیخان در حرم مطهر امام رضا(ع)_ با نظر به حرکت جوهری ملاصدرا نائل آمد و تفسیری جدید از این ادراکات ارائه نمود؟ هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی مراتب ادراک فضا در رواق اللهوردیخان با نگاهی به مفهوم حرکت جوهری ملاصدرا می‌باشد. بدین منظور، در این مقاله ابتدا به بررسی مفهوم حرکت جوهری ملاصدرا پرداخته و سپس به بررسی مراتب ادراک فضا در رواق اللهوردیخان پرداخته شده است. پژوهش پیش‌رو از نوع کیفی تحلیلی-توصیفی بوده و راهبرد آن پرداختن به مطالعات موردی با رویکرد تفسیری می‌باشد. این مقاله با تحلیل تجربه‌ی ادراکی ناظر در رواق الله وردی‌خان، مقارنه‌ی حرکت و ادراک در فلسفه و معماری را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج مطالعات نشان داده است که سلسله‌مراتب فضایی در رواق اللهوردیخان، عدم تنوع مصالح در فضای داخلی این رواق و مواجهه‌ی انسان از ورودی تا مرکز آن مبتنی بر دیدگاه تجربه فضایی است که منجر به بهبود ادراکات حسی و تجربه فضایی زائران از رواق و فضامندی آن شده است. ضمن اینکه بستری برای کشف و شهود درونی ناظر فراهم می‌سازد، با توجه به تجربه‌ی ادراکی از نازل به سوی کامل‌ترین آن هدایت خواهد شد. همچنین با توجه به نوع فضاها و حرکت زائر در فضای رواق می‌بایست بیان نمود که تجربه فضایی به گونه‌ای چندحسی بوده و کالبد این رواق به نحوی ساخته و پرداخته شده که حواس پنجگانه زائران را درگیر خودش می‌نماید.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
جايگاه حکمت نظری و عملی اسلام در معماری و شهرسازی
دریافت: 1402/10/25 | پذیرش: 1403/2/1 | انتشار: 1403/4/24
دریافت: 1402/10/25 | پذیرش: 1403/2/1 | انتشار: 1403/4/24
فهرست منابع
۱. احمدی، مهدیه، هیرو فرکیش، وحید احمدی، و احمد میرزاکوچک خوشنویس. ۱۳۹۹. بازشناسی رابطه رمزگان معماری مساجد و کیفیت حضور قلب نمازگزاران (مورد پژوهش: مساجد عصر صفوی اصفهان). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی ۵ (۲): ۵۱-۷۴.
۲. آصفی، مازیار، مرتضی شجاری، و صفا سلخی خسرقی. ۱۳۹۶. حرکت تکاملی نفس آدمی در فضای مسجد برمبنای آرای ملاصدرا (نمونه موردی مسجدکبود تبریز). فصلنامه کیمیای هنر ۶ (۲۲): ۷۵-۸۸.
۳. بروجردی، اشرف. ۱۳۷۶. بررسی تطبیقی روش‌های تربیتی در مکتب رفتارگرایی و مکتب اسلام. فصلنامه‌ی فرهنگ (۲۲-۲۳): ۳۵۰-۳۳۷.
۴. بنی‌اسدی باغمیرانی، مهدی، بهشید حسینی، و آزاده شاهچراغی. ۱۴۰۱. تبیین سیر ادراکی در مساجد عصر صفوی، از ماده تا معنا مبتنی بر آرای ملاصدرا (موردپژوهی: مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله)، دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی ۱۱(۱): ۱۷۸-۱۶۳.
۵. تمیمی. مجید، و احد فرامرزفراملکی. ۱۴۰۰. چیستی معرفت نفس در فلسفه صدرالمتالهین. دو فصلنامه علمی حکمت صدرایی ۹(۲): ۶۵-۵۳.
۶. حسینی شاهرودی، سیدمرتضی، و زهرا اسکندری. ۱۳۹۶. بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل. دو فصلنامه حکمت صدرایی دانشگاه پیام نور ۱(۲): ۷۵-۸۶.
۷. خاتمی، محمود. ۱۳۹۰. پیش‌درآمد فلسفه‌ای برای هنر ایرانی. تهران: نشر آثار هنری متین.
۸. خانی، ابراهیم، و محمدکاظم فرقانی. ۱۳۹۲. تبیینی جدید از حرکت جوهری بر اساس علم ذاتی طبایع. فصلنامه حکمت معاصر ۴(۱): ۵۱- ۶۴.
۹. دادفر، پیام، لیلی کریمی‌فرد، و فریبرز دولت‌آبادی. ۱۴۰۰. تجربه فضایی و ادراک حسی: بازخوانش فضا در معماری (نمونه موردی: مسجد گوهرشاد). پژوهشنامه خراسان بزرگ (۴۵): ۱۷-۳۰.
۱۰. رئیس‌زاده، مهناز. ۱۳۸۳. بیهوده سخن: ده مقاله در زیباشناسی و هنر معماری. تهران: مولی.
۱۱. زمانی، محبوبه، امیر اکبری، و منا متولی حقیقی. ۱۴۰۱. بررسی تطبیقی شکل‌گیری رواق اللهوردیخان حرم مطهر رضوی بر مبنای وجودشناسی حکمت متعالیه ملاصدرا. پژوهشنامه خراسان بزرگ (۴۸): ۱۱۲-۸۹.
۱۲. زوی، برونو. ۱۳۹۱. چگونه به معماری بنگریم. تهران: شهیدی.
۱۳. ساجدی، علی‌محمد. ۱۳۸۹. معرفت‌النفس از رهگذر پیوند میان عقل و فطرت و دین از دیدگاه صدرالمتالهین. فصلنامه جاویدان خرد (۱۴): ۲۸-۵.
۱۴. سجادی، سید جعفر. ۱۳۷۳. فرهنگ معارف اسلامی، جلد سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۱۵. سوهانگیر، سارا، و محمدرضا نصیرسلامی. ۱۳۹۳. الگوهای خلق فضا در معماری با تکیه بر پارادایم‌های نظری. باغ نظر (۲۸): ۷۸-۶۵.
۱۶. شجاری، مرتضی. ۱۳۹۴. انسان در حکمت صدرایی. قم: معارف.
۱۷. شجاری، مرتضی، صفا سلخی خسرقی، و مازیار آصفی. ۱۳۹۷. مراتب ادراک فضای سیال در مسجدجامع تبریز، با نگاهی به مفهوم حرکت در آرای ملاصدرا. حکمت معاصر ۹ (۲): ۱۹-۳۸.
۱۸. عالمزاده، بزرگ. ۱۳۹۰. دانشنامه رضوی. تهران: شاهد.
۱۹. عرفانیان، جواد، و پریسا رسا. ۱۳۷۶. رابطه بین صورت و معنا در فرآیند شکل گیری مسجد. در همایش معماری مسجد؛ گذشته، حال، آینده، دانشگاه هنر، دانشکده پردیس اصفهان.
۲۰. عزیزی علویجه، مصطفی، و سیداحسان رفیعی علوی. ۱۳۹۷. ترسیم الگوی مدیریت سازمانی براساس تعامل نفس. فصلنامه خردنامه صدرا (۹۱):۹۲-۷۵.
۲۱. فکوهی، ناصر. ۱۳۸۳. انسان‌شناسی شهری. تهران: نی.
۲۲. کاوندی، سحر. ۱۳۸۷. خیال و صور خیالی در دو مکتب سینوی و اشراقی. حکمت سینوی (مشکوه‌النور) (۳۹): ۶۳-۸۰.
۲۳. گلستانی، سعید، عیسی حجت، و مهدی سعدوندی. ۱۳۹۶. جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران. هنرهای زیبا (۴): ۲۹- ۴۴.
۲۴. گنجور، مهدی، مجید صادقی حسن آبادی، محمد بیدهندی، و فروغ‌السادات رحیم‌پور. ۱۳۹۴ . تأثیر نظریه حرکت جوهری براندیشه کلامی ملاصدرا. خردنامه صدرا ۲۰ (۸۰): ۷۶-۵۷.
۲۵. مختاری، محمدحسین. ۱۳۹۹. بررسی ادراک حسی از دیدگاه ارسطو و ملاصدرا. فصلنامه خردنامه صدرا، بنیاد حکمت اسلامی صدرا ۳ (۲۵): ۴۰-۳۱.
۲۶. ملاصدرا. ۱۹۸۱ . الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج ۱و ۳ و ۴ و ۶ و ۸، چاپ چهارم. قم: طلیعه نور.
۲۷. منتظرالقائم، اصغر، و زهرا حافظ فرقان. ۱۳۹۶. تبیین مبادی نمادین عناصر معماری اسلامی عصر صفوی. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
۲۸. مهدوی‌نژاد، محمدجواد، محمدحسین قاسم‌پورآبادی، و آیسا محمدلوی شبستری. ۱۳۹۲. c. مطالعات شهر ایرانی -اسلامی (۱۱): ۵- ۱۵.
۲۹. نتاج، محمدابراهیم. ۱۳۹۳. نقش خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه سهروردی و صدرا. فصلنامه جاویدان خرد ۱۱ (۲۱): ۱۸۳- ۲۰۴.
۳۰. نجفی افرا، مهدی. ۱۳۸۸. معنی و وجود حرکت در فلسفه ابن سینا. فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت ۷ (۲۰): ۱-۲۵.
۳۱. نصر، سید حسین. ۱۳۸۰. معرفت و امر قدسی. ترجمه‌ی فرزاد حاجی میرزای. تهران: نشر پژوهش فرزان روز.
۳۲. نورمحمدی، سوسن. ۱۳۹۰. جایگاه انسان در تحول معنای فضای معماری در قرن نوزدهم و بیستم. صفّه ۲۱ (۲): ۱۹۷-۲۱۰.
33. Ahmadi, Mahdieh, Hero Farkisch, Vahid Ahmadi, and Ahmad Mirza Kouchak Khoshnevis. 2020. An Insight into the Interrelation between the Mosques' Architectural Codes and the Quality of Worshipers' Presence of the Heart: A Case Study of the Safavid Mosques in Isfahan. Culture of Islamic Architecture and Urbanism 5 (2): 51-74. [DOI:10.29252/ciauj.5.2.51]
34. Alamzade, Bozorg. 2011. Razavi Encyclopedia. Tehran: Shahed.
35. Alexandere, Ch. 1979. The Timeless Way of Buliding, NewYork: Oxford University Press.
36. Asefi, Maziar, Morteza Shajari, and Safa Selkhi Khosraqi. 2017. The Evolutionary Movement of the Human Soul in the Space of the Mosque Based on the Opinions of Mulla Sadra (Case Example of Tabriz's Kaboud Mosque (Blue Mosque). Kimiya-ye Honar 6(22): 75-88.
37. Azizi Alavijeh, Mustafa, Seyed Ehsan Rafiei Alavi. 2018. Delineation of Organizational Management Model Based on Ego Interaction. Sadrai Wisdom Quarterly (91): 75-92.
38. Baden-Baden. Germany: Proceedings of 2nd international Symposium on Systems Research in the Arts.
39. Bani Asadi Baghmirani, Mehdi, Behshid Hosseini, and Azadeh Shahcheraghi. 2022. Explanation of the Perceptual Process in Safavid era Mosques, From Matter to Meaning Based on Mulla Sadra's Opinions (Case Study: Imam Mosque and Sheikh Lotfollah Mosque). Biannual Scientific Journal Sadrai Wisdom 11(1): 163-178.
40. Boroujerdi, Ashraf. 1997. A Comparative Study of Educational Methods in the Behaviorist School and the Islamic School. Farhang Quarterly (22-23): 337-350.
41. Casey, E. S. 2012. Remembering: A Phenomenological Study, Bloomington. Indiana: University Press.
42. Chan, C. 2012. Motion in design. Retrieved from http://www.public.iastate.edu. (2018.3.12.)
43. Collins, P. 2014. Encyclopaedia Britannica. http://www.britannica.com. (2015.5.6.)
44. Corbin, H. 1992. Horizons of Spiritual Meditation in Islamic-Iranian. Translated by Bagher Parham. Tehran: Agah.
45. Dadfar, Payam, Lily Karimi Fard, and Fariborz Dolatabadi. 2021. Spatial Experience and Sensory Perception: Re-Reading Space in Architecture (Case Example: Goharshad Mosque). Great Khorasan Research Journal (45): 17-30.
46. Dursun, P. 2009. Architects are Talking about Space. In 7th International Space Syntax Symposium.School of Architecture and the Built Environment, Stockholm.
47. Erfanian, Javad, and Parisa Resa. 1997. The Relationship Between Form and Meaning. In the Proceeding of Mosque Formation, Mosque Architecture Conference: Past, Present, Future, Art University, Pardis University of Isfahan.
48. Exner, U., and D. Pressel. 2009. Basics Spatial Design. Berlin: Birkhäuser Press.
49. Fakuhi, Nasser. 2004. Urban Anthropology. Tehran: Ney.
50. Gallagher, S. How the Body Shapes the Mind? Oxford: Clarendon Press.
51. Ganjur, Mehdi, Sadeghi Hassanabadi, Majid, Bidhandi, Mohammad and Rahimpour, and Forough Al-Sadat. 2015. The Effect of the Theory of Substantial Motion on the Theological Thought of Mulla Sadra. Sadra Wisdom 20 (80): 57-76.
52. Gibson, James J. 2014. The Ecological Approach to Visual Perception: Classic Edition (Psychology Press and Routledge Classic Editions). New York: Psychology Press. [DOI:10.4324/9781315740218]
53. Golestani, Saeid, Isa Hojjat, and Mahdi Saadoundi. 2017. An Inquiry on the Concept of Continuity of Space and the Process of Its Evolution in Mosques of Iran. Honar-ha-ye-Ziba 20 (80): 57-76.
54. Harris, y. 2002. Architecture and Motion: Ideas on Fluidity in Sound, Image and Space.
55. Hosseini Shahroudi, Syed Morteza, and Zahra Eskandari. 2017. Comparative Investigation of the Mind's Impressive in the Process of Perception from the Perspective of Mulla Sadra and Husserl. Biannual Scientific Journal Sadrai wisdom, Payam Noor University 1(2): 75-86.
56. Kavandi, Sahar. 2008. Imagination and Imaginary Forms in the Two Schools of Sinavi and Ishraqi, (Mishkwah Al-Noor). Hekmat Sinavi (39): 63-80.
57. Khani, Ebrahim, and Mohammad Kazem Furqani. 2013. A New Explanation of Substantial Motion Based on the Inherent Science of Nature. Contemporary Wisdom Quarterly 4(1): 51-64.
58. Khatami, Mahmoud. 2011. A Philosophical Prelude to Iranian Art. Tehran: Matin Art Publishing.
59. Mahdavinejad, Mohammad Javad, Mohammad Hossein Qasem Pourabadi, and Aisa Mohammadlovi Shabestari. 2013. Typology of Mosque-Schools of the Qajar Period. Iranian-Islamic City Studies (11): 5-15.
60. Mokhtari, Mohammad Hossein. 2020. Study of Sensory Perception from the Perspective of Aristotle and Mulla Sadra. Sadra Wisdom Quarterly, Sadra Islamic Wisdom Foundation 25(3): 31-40.
61. Montazeolghaem, Asghar, and Zahra Hafez Quran. 2015. Explaining the Symbolic Principles of Islamic Architectural Elements of the Safavid Era. Tehran: Iranian Research Institute of Philosophy.
62. Mulla Sadra. 1981. Al-Hakam Hay al-Mu'taaliyyah fi al-Asfar al-Arabah, Vol. 1, 3, 4, 6, 8, 4th Edition. Qom: Talie-ye Noor.
63. Najafi Afra, Mehdi. 2009. Meaning and Existence of Movement in Ibn Sina's Philosophy. Quarterly Journal of Islamic Philosophy and Kalam, Mirror of Knowledge 20 (7): 1-25.
64. Nasr, Seyed Hossein. 2001. Knowledge and the Sacred. Translated by Farzad Haji Mirzaei. Tehran: Farzan-e Rooz Research Publishing.
65. Nataj, Mohammad Ibrahim. 2014. The Role of Imagination in Formal Unveilings from Suhrawardī's and Mulla Ṣadrā's Point of View. Javidan Khirad 11 (21): 183-204.
66. Noormohammadi, Susan. 2011. The Human Being in the Evolution of Spatial Meaning in the 19th and 20th Century Architecture. Soffeh 21(2): 197-210.
67. Porter, T. 1997. The Architect's Eye: Visualisation and Depiction of Space in Arc_Itecture. London: E & FN Spon.
68. Raeeszadeh, Mahnaz. 2004. Vain Words: Ten Essays on Aesthetics and Architectural Art. Tehran: Mola.
69. Rezazadeh, Razieh. 2001. The Influence of the Architectural Form of the Mosque on Perception and the Transmission of the Meanings and Concepts of the Mosque Architecture. Ofogh Ayandeh, Volume 1, University of Arts.
70. Sajedi, Ali Mohammad. 2010. Knowledge of Self Through the Link Between Wisdom, Nature and Religion from the Perspective of Mulla Sadra. Javidan Kherad (14): 5-28.
71. Sajjadi, Seyed Jafar. 1994. The Culture of Islamic Education, 3rd Volume. Tehran: University of Tehran Press.
72. Shajari, Morteza. 2015. Man in Sadra's Wisdom. Qom: Ma'arif.
73. Shajari, Morteza, Safa Selkhi Khosraqi, and Maziar Asefi. 2018. Perception Steps of Fluid Space in Jameh Mosque of Tabriz; An Essay on the Concept of Movement in the Opinions of Mulla Sadra. Hekmat Moaser 9 (2): 19-38.
74. Sohangir, Sara, and Mohammadreza Nasirsalami. 2014. Patterns of Space Creation in Architecture Based on Theoretical Paradigms. Bagh-e-Nazar (28): 65-78.
75. Tamimi, Majid, and Ahad Farmarz Faramalki. 2021. What is Self-Knowledge in the Philosophy of Mulla Sadra. Biannual Scientific journal Sadrai Wisdom 9(2): 53-65.
76. Zamani, Mahbobeh, Amir Akbari, and Mona Motevali Haghighi. 2022. A Comparative Study of the Formation of the Allahverdi Khan Portico of the Holy Shrine Based on the Ontology of the Transcendent Theosophy of Mulla Sadra. Research Journal of Great Khorasan (48): 112-89.
77. Zanganeh, Pari. 2012. Tawooskhaneh, A Look at the Role of the Peacock in the History of Iranian Art. Sarzamin-e Man (39): 62-67.
78. Zoi, Barno. 2008. How to Look at Architecture. Translated by Farideh Garman, Tehran: Shahidi.
79. Zumthor, P. 1998. Peter Zumthor Works: Buildings and Projects, 1979-1997. Basel: Birkhauser.
80. Zumthor, P. 2010. Thinking Architecture. Basel: Birkhauser.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
