دانشکده هنر و معماری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران- جنوب، تهران، ایران
چکیده: (402 مشاهده)
چیستی و چگونگی طراحی خانه در آموزه‌های اسلامی، محمل و منشأ مباحث گسترده و دنباله‌داری است که نیازمند تعمق در منابع ارائه کننده این آموزه هاست. قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (علیهم السلام) از جمله منابع اصیل و بنیادین در تشریح رویکرد اسلام به ویژگی‌های خانه مطلوب ساست. این پژوهش با رویکرد اسلامی و مبتنی بر منابع عقل و نقل با روش استدلال منطقی و تفسیری- تحلیلی است. در این راستا، طراحی معماری 7 نمونه از خانه های معاصر در ایران که جایزه معمار را در سال های مختلف کسب کرده اند، بررسی شده و میزان توجه طراحان به ویژگی های یک خانه مطلوب از دیدگاه اسلام ارزیابی خواهد شد. اصول برخاسته از مبانی این پژوهش و قابل مشاهده در ساختار خانه مطلوب که بازتاب آن در نمونه های موردی بررسی خواهد شد به قرار زیر است: 1- اصل ایجاد آرامش، سکون و امنیت در خانه در برابر سایر فضاهای شهری، 2- اصل حفظ همگونی ظاهری و عدالت اجتماعی و عدم ظهور اختلاف طبقاتی ، 3- اصل لزوم توجه به حقوق همسایگی، 4- اصل پاسخگویی به نیازهای ساکنین با توجه به ویژگی های اجتماعی و فرهنگی با رعایت عدالت، 5- اصل رعایت حریم و کنترل دید در طراحی خانه، 6- اصل توجه به هویت ایرانی -اسلامی 7- اصل اولویت بندی و ارزش گذاری فضاها، 8- اصل استفاده از مواهب طبیعی و همساز با اقلیم و ارتباط با طبیعت. در نهایت نتایج به دست آمده نشان از آن دارد که، هر کجا در محتوا و کالبد توجه به آموزه های اسلامی متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی صورت گرفته، اثری با هویت اصیل، کارآمد و ماندگار بر جای مانده است.
فهرست منابع
1. قرآن کریم، 1385. ترجمه محمدرضا صفوی (بر اساس تفسیر المیزان).
2. آذری، محمد مهدی . علی نژاد آذر، مهدی. امیری، سید وحید و علی حسینی، 1392، مفهوم حریم و محرمیت در باور و اعتقادات و التزام بکارگیری آن در خانه های ایرانی- اسلامی، دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
3. احمدی دیسفانی، یدالله و ، محمد علی آبادی، 1390، «کنکاشی در باب شکل شهر سنتی از منظر اندیشه اسلامی»، باغ نظر، شماره 19.
4. امین پور، احمد. مدنی، رامین و حامد حیاتی، 1396، «بررسی چگونگی تجلی آموزه های اسلامی در کالبد مسکن سنتی، نمونه موردی: اقلیم گرم و خشک ایران»، مدیریت شهری، شماره 48.
5. بمانیان، محمدرضا، ارجمندی، سحر و علی محمدی فرزانه، 1392، «تأثیر اصول فقهی مرتبط با حقوق شهروندی بر پایه عدل در طراحی مسکن (نمونه موردی: سه مورد از خانه های ایرانی اسلامی)»، مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 12.
6. پاکدل فرد، محمد رضا، ذبیحی، حسین و محمد. نقی زاده، 1395، «مدیریت مؤلفه های اجتماعی و انسانی در مسکن مطلوب اسلامی». مدیریت شهری، شماره 43.
7. پاینده، ابوالقاسم، 1362، نهج الفصاحه، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص)، تهران، انتشارات جاویدان.
8. ثمین شریفی میاوقی، ابراهیم. یعقوبی سنقرچی، معصومه و مسعود حقلسان، 1398، «ارزیابی مؤلفه های ارزشی معماری مسکن مطلوب بر اساس نظام معرفتی اسلام (نمونه موردی: خانه های معاصر ارومیه)»، نشریه علمی آموزش و ارزشیابی، سال دوازدهم، شماره 48.
9. جوادی آملی، عبدالله، 1388، اسلام و محیط زیست. قم: انتشارات اسراء.
10. حمزه نژاد، مهدی، و زهرا صدریان، 1393، «اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و کاربرد الگوهای معاصر»، پژوهش های معماری اسلامی، شماره 4.
11. حیاتی، حامد. زارع، علیرضا. امین پور، احمد و رامین مدنی، 1396، «تحقق مفهوم قرآنی و روایی حقوق در شهرسازی و طراحی مسکن»، پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هشتم، شماره 31.
12. سامه، رضا، 1392، معماری و کیفیت زندگی انسان، رساله دکتری معماری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
13. سیدرضی، محمدبن حسین بن موسی، 1388، نهج البلاغه، مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه قم.
14. عزیزیان غروی، محسن و عزیزیان غروی، زینب، 1398، «تحلیل تطبیقی شاخص های مسکن اسلامی بر گونه های مسکن سنتی قم مبتنی بر نظرات معماران»، پژوهش های معماری اسلامی، دوره 7، شماره 4.
15. فرامرز قراملکی، احد، 1385، روش شناسی مطالعات دینی(تحریری نو)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
16. قرائتی، محسن، 1394، سیمای مسکن و شهر اسلامی، ناشر: موسسه فرهنگی درس هایی از قرآن.
17. کبیری سامانی، علی. ملکوتی، علیرضا و زهره یادگاری، 1395، «بازشناسی معنای خانه در قرآن، رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه»، باغ نظر، شماره 13.
18. مجلسی، محمدباقر، 1366، بحار الانوار، تهران، عربی، ناشر، اسلامیه.
19. محمدی ری شهری، محمد، 1377، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ناشر: دار الحدیث.
20. مرتضی، هشام. 1387، اصول سنتی ساخت و ساز در اسلام، ترجمه ابوالفضل مشکینی و کیومرث حبیبی، تهران، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
21. مطهری، (شهید) مرتضی، 1357، عدل الهی، قم: انتشارات صدرا.
22. منجزی، نو محمد و علی محمد رفیعی، 1389، «نوشهر اسلامی و عامل عدالت (اصول و ضوابط حاکم بر احداث و ارزیابی)»، همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز.
23. نصر، طاهره، 1394، «جایگاه پارادایم معماری مسکن در سیمای امروز شهر ایرانی اسلامی»، شهر ایرانی اسلامی، شماره 22.
24. وثیق، بهزاد. پشوتنی زاده، آزاده، و محمدرضا بمانیان، 1388، «مکان و مسکن از منظر اسلام»، پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم، ش11 .
25. نقره کار، عبدالحمید، و همکاران، 1387، درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، دفتر معماری و طراحی شهری، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
26. نقره کار، عبدالحمید، مهدی حمزه نژاد، و صدیقه معین مهر، 1392، «شناخت و تحلیل مسائلِ طراحی محیط معماری و شهرسازی از منظر اسلامی (در گستره قرآن و روایات)»، آرمانشهر، شماره 13.
27. نقره کار، عبدالحمید. حمزه نژاد، مهدی. خان محمدی، محمدعلی و لبیب زاده راضیه، 1394، «بازخوانی سازمان فضایی خانه براساس متون اسلامی به روش »EBS . مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 22.
28. نقی زاده محمد. 1391، تأملی در شناخت مبانی مسکن اسلامی ایرانی. کتاب ماه هنر، شماره 170.
29. نوری، میرزا حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت- لبنان، عربی، ناشر، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
30. ورمقانی، حسنا، 1401، «قرائت سبک زندگی قرآنی در طراحی مسکن سنتی دزفول»، قرآن فرهنگ و تمدن، سال سوم، ش 2.
31. ولی زاده اوغانی، محمدباقر، 1397، «نمود اندیشه های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه های سنتی ایران»، مدیریت شهری، ش 53.
32. The Holy Quran,2006. Translated by Mohammad Reza Safavi (based on Tafsir al-Mizan). Maaref publications.
33. Azari, Mohammad Mahdi. Alinejad Azar, Mehdi. Amiri, Seyed Vahid and Ali Hosseini, 2013, The concept of privacy in the belief and commitment of its Obligation in Iranian-Islamic houses. (https://civilica.com/doc/289619/).
34. Ahmadi Disfani, Yadolah. Aliabadi, Mohammad. 2012. Traditional city structures from perspective of Islamic notions, BAGHE-NAZAR. Winter. No.19. Vol 8.
35. Aminpour, Ahmad. Madani, Ramin and Hamed Hayati. 2017. Study of how to manifest Islamic teachings in the housing complex; Case study: Traditional House in the warm and dry climate of Iran. International Journal of Urban and Rural Management. (URL: http://ijurm.imo.org.ir/article-1-1966-fa.html).
36. Bamanian, Mohammadreza, Arjamandi, Sahar and Ali Mohammadi Farzaneh, 2013, "The effect of jurisprudential principles related to citizenship rights based on justice in housing design (case studies: three cases of Islamic Iranian houses) Iranian-Islamic City Studies. (SID. https://sid.ir/paper/479255/fa).
37. Pakdel Fard, Mohammad Reza, Zabihi, Hossein and Mohammad. Naghizadeh, 2016, "Management of human and social Issues in the Islamic Ideal housing". Urban Management, No. 43. (https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1119325).
38. Payandeh, Abu al-Qasim, 1983, Nahj al-Fasaha, A collection of sayings of Hazrat Rasul (PBUH), Tehran, Javidan Publications.
39. Samin Sharifi Miaveghi, Ebrahim. Yaghoubi Sangharchi, Masoumeh. And Masoud Hagh Lesan. 2020, The Assessment of the Value Components of Contemporary Housing Architecture based on the Epistemic System of Islam (Case Study: Urmia Contemporary Houses), Instruction and Evaluation Journal, No. 48. (https://www.magiran.com/volume/158668).
40. Javadi Amoli, Abd allah, 2009, Islam and environment. Qom: Esra Publications Center.
41. Hamzenejad, Mahdi. Sadrian, Zahra. 2014, Housing Design Principles of Islam and Other Contemporary Usable Patterns. Journal of Research in Islamic Architecture. (JRIA). No. 4. URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-61-fa.html.
42. Hayaty, Hamed. Zare, Alireza. Aminpoor, Ahmad. Madan, Ramin. 2017, Realization of Qur'anic Concept and Validity of Rights in Urban Planning and Designing Housing, Research and Urban planning. Volume 8. (https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_2605.html).
43. Sameh, Reza, 2013, Architecture and the quality of human life, PhD dissertation in architecture, University of Tehran.
44. Seyyed Razi, Mohammad ebn Hossein ebn Musa, 2009, Nahj al-Balaghe, Center for Cultural Studies and Researches of Qom Seminary.
45. Azizian Qaravi Mohsen, Azizian Qaravi Zeinab. 2020, A Comparative Analisys of Islamic Housing Indicators on Traditional Houses of Qom city, Based on Muslim Architects' Opinions. Journal of Research in Islamic Architecture. (JRIA). No. 4. (https://jria.iust.ac.ir/article-1-1258-fa.pdf).
46. Faramarz Gharamaleki, Ahad, 2006. Methodology of religious studies, Mashhad, Razavi University of Islamic Sciences.
47. Gharaati, Mohsen. 2015. The appearance of housing and urban Islamic. Publisher: Cultural Institute of Lessons from the Quran.
48. Kabiri samani, Ali. Malakooty, Alireza. and Zohreh Yadeghari. 2016. Recognizing The Meaning of Home in Quran: A Way to Explain Home Theoretical Bases, BAGHE-NAZAR. No. 13. (https://www.bagh-sj.com/article_43432.html).
49. Majlesi, Mohammad, Bagher. 1987, Bahar al-Anvar. Tehran. Islamie Publications.
50. Mohammadi Reyshahri, Muhammad. 2007. Mizan al-Hekmah. Translated by Hamidreza Sheikhi, Qom: Dar al-Hadis.
51. Morteza, Hosham. 2008. Traditional Islamic Principles of Built Environment. Translated by Abolfazl Meshkini. Tehran: Center of Architecture and Urban Studies.
52. Motahari, (martyr) Morteza, 1978, Adl Elahi, Qom: Sadra Publications.
53. Monjezi, Noor Mohammad and Ali Mohammad Rafiei, 2010, "Islamic modern city and the agent of justice (principles and rules governing construction and evaluation)", National Conference on Islamic Architecture and Urban Planning, University of Islamic Arts, Tabriz.
54. Nasr, Tahereh. 2015, The Significance of "Residential Architecture" Paradigm in the Image of Today Iranian Islamic Cities, Iranian Islamic City Studies Journal. No. 22.
55. (https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/91838).
56. Vasiq, Behzad. Pashoutani zadeh, Azadeh, and Mohammadreza Bamanian, 2009, "Place and Housing from the point of view of Islam", Interdisciplinary Researches of the Holy Quran, No. 11.
57. Noghrekar, Abdolhamid, et al., 2008, An introduction to Islamic identity in architecture and urban planning. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development, Office of Architecture and Urban Design, Payam Sima Design and Publishing Company.
58. Noghrehkar, Abdolhamid. Hamzenejad, Mahdi and Sedigheh Moein mehr. 2015, Recognition and Analysis of Environmental Issues of Architectureand Urban Design, From the Viewpoint of Islam (The Scope of the Qur'an and Narrations), Journal of Architecture & Urban Development, No. 13. (https://www.armanshahrjournal.com/article_33441.html).
59. Noghrehkar, Abdolhamid. Hamzenejad, Mahdi. Khan Mohammadi, Mohammad Ali and Labibzadeh Razieh. 2016, Rereading the spatial organization of the house based on Islamic texts by EBS method, Iranian Islamic City Studies Journal. No. 22.
60. Naghizade, Muhammad. 2012. Unerstanding the Bases of Islamic-Iranian Architecture. The book of Honar, No.170.
61. Noori Tabarsi, Hussein ibne-Muhammmadtaghi. 1988. Mustadrak al-vasarl va-Mustanbat al-Masael. Beirut-Lebanon, Arabic, publisher, Al-Bayt Institute, peace be upon them.
62. Varmaghani, Hosna. 2022, Reading the Quranic lifestyle in the design of traditional housing in Dezful city. No. 2. Quran, Culture and Civilization, (https://qcc.quran.ac.ir/article_159211.html).
63. Valizadeh Oghani, Mohammad Bagher, 2017, An Analysis of the Manifestation of Ethical & Legal Ideas in Architectural Design of Iranian Traditional Houses. Urban Management, No. 53. (https://www.sid.ir/paper/92093/fa#downloadbottom).
64. Haider, G. 1984. "Habitat and Values in Islam: A Conceptual Formulation of an Islamic City" in Sardar, Ziauddin (ed). The touch of Midas. Manchester University Press. Manchester.
65. Ibrahim, S. 1985, Cairo: A Sociological Profile. In Architectural Transformation in the Islamic World (9th: 1984 Cairo, Egypt). Concept Media Pty. Singapore.
66. Nasr, H. 1990, Traditional Islam in the Modern World. Kegan Paul International. New York. London.
67. Richardson, W. M. 1996, Religion & Science, New York: Routledge.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
