فرهنگ مظفر، احمد امین‌پور، احمدرضا اخوت، عاطفه پورصالحی،
دوره 5، شماره 4 - ( زمستان 96 1396 )
چکیده
وقتی سخن از زیبایی در فضای اسلام و قرآن مطرح میشود؛ اولین قدم برای ایجاد ادراک و تبیین معیار برای زیبایی، شاید دستیابی به نظامی منطقی و مشخص از تعریف مفهوم زیبایی در این فضا است. با مراجعه به متون مکتوبی که در این عرصه توسط اندیشمندان و نظریه‌پردازان ارائه‌شده، تعاریفی از زیبایی به دست میآید که خواننده را دچار سردرگمی میکند. چراکه گاهی آن‌قدر مقام زیبایی بلندمرتبه تعریف‌شده که در کنار نام پروردگار جای میگیرد و در جای دیگر زیبایی در تناسب اجزای یک شیء معرفی‌شده و یا آن را وابسته به ادراک بشری دانسته‌اند که به شکل محسوس یا معقول می‌تواند ادراک شود. این تشتت سطوح تعاریف زیبایی تا جایی است که در نهایت خواننده نمی‌داند در کجا به جستجوی زیبایی بپردازد و لذا معیاری مشخص برای سنجش زیبایی نیز به دست نمیآید.
با مطالعه آیاتی که مشتمل بر واژه حسن و مشتقات آن هستند نیز این‌گونه دریافت میشود که درآیات قرآن نیز زیبایی و حسن در سطوح بسیار متفاوتی بیان‌شده است. لذا مسئله اصلی این مقاله تشتت سطوح تعاریف زیبایی در فضای اسلامی و عدم وجود نظامی مشخص در این عرصه و نیز مبهم بودن ارتباط زیبایی و تحسین با هنر در این دیدگاه میباشد.
هدف این مقاله دستیابی به نظامی مشخص برای نظم دادن به تعاریف زیبایی است که بر اساس آن بتوان معیار و سنجش و ارتباط مناسبی برای زیبایی و تحسین آن به دست آورد.
روش‌شناسی: برای این منظور از روش احصای آیات مشتمل بر حسن و مشتقات آن با در نظر گرفتن معنی واژگان در آیه به روش استقرایی تام استفاده شده است و سپس از روش تحلیل و دسته‌بندی آیات بر اساس موضوعات به‌دست‌آمده برای دستیابی به‌مراتب زیبایی استفاده‌شده و درنهایت با تطبیق معنایی این مراتب با تعاریف موجود درزمینه زیبایی، تعاریف در این مراتب دسته‌بندی شده و سپس مراتب تصدیق و تحسین زیبایی تبیین گشته است.
یافته‌های پژوهش: با تأملی درآیات قرآن به نظر میرسد مراتبی پنج‌گانه برای حسن وجود دارد. بر مبنای این مراتب مفهوم زیبایی نیز دارای مراتب است که میتوان بر مبنای آن تعاریفی که از زیبایی توسط کارشناسان این عرصه ارائه‌شده است را در این پنج مرتبه، دسته‌بندی کرد. به این معنا که هر جا سخن از زیبایی میشود؛ میتوان سطح و مرتبه زیبایی موردنظر را تعیین کرده و آن را ارزیابی نمود. همچنین میتوان مراتبی از تصدیق و تحسین زیبایی را بر مبنای مراتب زیبایی بیان کرد.
