احسان بابائی سالانقوچ، محمد مسعود، کامران ربیعی،
دوره 6، شماره 2 - ( تابستان-1397 1397 )
چکیده
پژوهش حاضر در پی آن است تا تصویری روشن‌تر از ماهیت، ویژگی‌ها و مولفه‌های شهر اسلامی ارائه دهد. در این مسیر از روش تحلیل موقعیت استفاده شده است. تحلیل موقعیت یکی از نسخه‌های متعدد روش نظریه زمینه‌ای است که با تمرکز بر موقعیت به عنوان واحد تحلیل، به ترسیم نقشه‌های مختلف اقدام می‌نماید. در قلب این روش سه نقشه موقعیت، عرصه‌ها/جهان‌های اجتماعی و وضعیت قرار دارند که همراه با هم تصویر بزرگ در خصوص موقعیت مورد بررسی را آشکار می‌نمایند. در مطالعه حاضر از متون، اسناد و مواد گفتمانی و طرح‌های شهری مربوطه به عنوان داده‌های پژوهش استفاده شده است و پس از کدگذاری، نسبت به نقشه‌ای کردن و ترسیم نقشه‌های مختلف اقدام شده است. گرداوری داده‌ها به صورت همزمان با تحلیل و با استفاده از نمونه‌گیری نظری، تا رسیدن به اشباع پیگیری شده است. نتایج مطالعه نشان دهنده آن است که شهر اسلامی به عنوان یک موقعیت، دربردارنده عاملین، کنشگران و مولفه‌های متعدد، شامل مولفه‌های انسانی، غیرانسانی و گفتمانی گوناگون است که غفلت از هر یک موجب ارائه تصویری مبهم از این انگاره می‌گردد. از سوی دیگر این موقعیت شامل عرصه‌ها و قلمروهای التزام، تعهد و قدرت متعددی است که تصویری جامع از شهر اسلامی نیازمند توجه همزمان به ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها است. و نهایتا، پژوهش‌های انجام شده در این خصوص هم‌چنان مملو از عرصه‌های پژوهشی بکر و وضعیت‌های اتخاذ نشده است که برای ارائه تصویری روشن از شهر اسلامی باید مورد توجه قرار گیرند.
