مجله پژوهش های معماری اسلامی

استفاده از تناسب به­دلیل ایجاد نوعی معماری که به­دور از برداشت­های سلیقه­ای است و همچنین تأثیری که بر کیفیت درک یک بنا از جمله خانه دارد، در معماری سنتی ایران و به­خصوص بعد از اسلام همواره مورد توجه بوده­­است. براساس مطالعاتی که تاکنون انجام گرفته، در معماری بناهای مهم و حتی در معماری خانه­های شهرهای معروفی همچون کاشان، یزد، اصفهان از نوعی تناسب استفاده شده، ­اما تاکنون پژوهشی در خصوص استفاده از تناسب در معماری سنتی شهرهای کوچکتر صورت نگرفته­است. حال آن­­که بررسی تناسب در بناهای هر منطقه در دوره­های زمانی مختلف می­تواند به تکمیل اطلاعات معماری در زمینه بناهای سنتی کمک نماید گام نخست برای رسیدن به این مهم، بررسی تناسبات در مناطق مختلف است. شهر بهبهان باتوجه به قدمت چندین هزار ساله خود از این قاعده مستثنی نیست. از آنجایی که خانه به عنوان جز اساسی بناهای هر دوره محسوب می­شود و حیاط، در ساختار خانه­های سنتی همواره نقش محوری را ایفا می­کرده­­است، این پژوهش سعی برآن دارد تا به بررسی تناسب در حیاط خانه­های بهبهان بپردازد. تا بتوان به سؤال اصلی این پژوهش یعنی؛ "کدامیک از تناسبات بکار رفته در معماری سنتی ایران در ابعاد حیاط و نماهای پیرامونی حیاط خانه­های بهبهان به­کار رفته است؟" پاسخ داده شود. در این راستا از روش تحقیق مورد کاوی و توصیفی – تحلیلی استفاده شده­است و براساس مهم­ترین تناسبات، به بررسی نسبت طول به عرض پلان و نسبت طول به ارتفاع و عرض به ارتفاع نماهای پیرامونی حیاط خانه­ها پرداخته شده­است. نتایج تحقیق نشان می­دهد، از میان تناسبات موجود به­کار رفته در حیاط خانه­های بهبهان در هر دو دوره قاجار و پهلوی اول، بیشتر آنها از تناسبات زرین ایرانی و هندسه مربع پیروی می­کنند و تناسبات طلایی 1.618 کمتر مورد توجه معماران قرار گرفته است. همچنین در ابعاد حیاط و نماهای پیرامونی حیاط بعضی خانه ­­ها از ترکیب دو تناسب در کنار هم استفاده شده­است و یا در قسمتی از نمای حیاط­ها که از دید معمار مهمتر و شاخص­تر از سایر قسمت­ها بوده­است، رعایت و کاربرد تناسبات مدنظر بوده­است و همین امر نشان دهنده اهمیت کاربرد تناسبات در دیدگاه معماران سنتی ایران است.