مجله پژوهش های معماری اسلامی

بندر بوشهر، یکی از منحصربه‌فردترین معماری‌ها را در دوران اسلامی دارا است. بافت تاریخی این شهر از ظرفیت بالای بصری، فرمی و عملکردی برخوردار است که در سیمای شهری بسیار تأثیرگذار بوده است؛ به‌طوریکه عناصر و شاخصه‌های زیادی را می‌توان در معماری و شهرسازی این شهر یافت که خاصِ خودِ بوشهر بوده و حتی در سایر شهرهای هم‌جوار و هم‌اقلیم بوشهر نیز دیده نمی‌شود. یکی از ظرفیت‌های بصری بسیار شاخص و چشم‌گیر که از بومی‌ترین و خاص‌ترین عناصر  معماری این بندر است، عنصر شناشیر بوده که در کشور ایران، تنها در معماری تاریخی بوشهر، به‌کار گرفته شده است. بنابراین این پژوهش با هدف بازشناسی و بازبه‌کارگیری این عنصرِ ارزشمندِ معماری و تثبیت جایگاه و ارزش آن در معماری بومیِ منطقه‌ی خلیج‌فارس صورت گرفت و نگارندگان در پی یافتن گونه‌ها و ویژگی‌های مختلف شناشیر و همچنین دلایل پیدایش آن در معماری منطقه‌ی خلیج‌فارس، با تحقیقی توصیفی ـ تحلیلی به بازشناسی این عنصر معماری، پرداختند. در همین راستا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، عنصر شناشیر و تاریخچه و جایگاه آن را مورد بررسی قرار گرفت و از طریق تحلیلی میدانی، بر اساس شواهد و نقشه‌ها و تصاویر تاریخی موجود، به بررسی و مقایسه خواستگاه، الگوها، شاخصه‌ها و ویژگی‌های شناشیرها و گونه‌های متفاوت آن در بندر بوشهر، پرداخته شد. نتایج بررسی‌های صورت‌گرفته نشان داد که تمامی شناشیرهای بوشهر را می‌توان، در یکی از پنچ دسته‌ی «استقراری»، «فرمی و شکلی»، «ساختار و سازه‌ای»، «تزئیناتی» و همچنین «عملکردی»، گونه‌شناسی کرد؛ که هر یک از این دسته‌ها دارای فراوانی‌های متفاوتی هستند و ویژگی‌های خاصی از آن‌ها استخراج گردید که مختص شناشیرهای به‌کار گرفته شده در بندر بوشهر هستند.