جدا شدن حریم اهل خانواده از غیر و همچنین مهمان و تفکیک این دو عرصه از زندگی در عمده خانههای اسلامی واجد اهمیت بسیار میباشد و ظهور و تجلیات آن در معماری بسته به بسترهای اقلیمی، جغرافیایی، فرهنگی متفاوت بودهاست .بررسی الگوهای حریمگذاری در خانههای کشورهای مختلف اسلامی به خوبی این تنوع را نشان میدهد. این تحقیق با همین هدف سه الگوی خانه در سه شهر با قدمت و اصالت اسلامی را مورد بررسی قرار میدهد. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و هدف، مطالعه مفهوم حریم و تحلیل نحوه ظهور تجلیات آن در این سه الگو میباشد. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که چگونه مفاهیمی مانند «حریم» متاثر از بوم و فرهنگ، تجلیات متفاوتی پیدا میکند؟ لذا با انتخاب خانه از سه شهراسلامی اصفهان، دمشق، و صنعاء، و مطالعه الگوی رفتاری و گونه‌شناسی خانهها در این سه شهر به بررسی مفهوم حریم در آنها پرداخته شدهاست. بارزترین جلوههای حریم در این خانهها، تفکیک عرصههای خصوصی و عمومی بودهاست. در خانههای اصفهان به دلیل گسترده شدن خانه در سطح، تفکیک حریم مهمان از اهل خانه از طریق تفکیک حیاطها، و از سویی تفکیک فضاها در جبهههای مختلف یک حیاط بودهاست. در خانههای دمشق به دلیل شرایط خاص اقلیمی و گسترده شدن فضاها در طبقه اول جهت دریافت باد مطلوب، تفکیک حریم در عمده خانهها از طریق تفکیک در طبقات مختلف حیاط خانه امکان پذیر بودهاست. در خانههای صنعاء به دلیل شرایط خاص جغرافیایی منطقه و وجود زمین سنگلاخی و از سویی شرایط خاص امنیتی منطقه، تفکیک حریم از طریق توزیع فضاها در طبقات مختلف خانه بودهاست. این مقاله بر اساس فرضیۀ پژوهش مبنی بر وجود ارتباط میان نحوه ظهور حریم در خانه‌هایاسلامی و جایگاه «بوم– طبیعت و انسان» که شامل بسترهای مختلف اقلیمی، جغرافیایی، و فرهنگی میباشد؛ ضمن آزمون فرضیۀ پژوهش نشان میدهد بوم منطقه نقش بسیار مهمی در ظهور تجلیات مختلف حریم‌ها داشتهاست و میزان این حریمخواهی نیز در مناطق مورد مطالعه تفاوت بودهاست.
