وحید افشین مهر، عباس غفاری، ریحانه زمانی،
دوره 9، شماره 2 - ( 4-1400 )
چکیده
صدا به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباط انسانها با یکدیگر و محیط پیرامونشان در علم معماری مطرح میگردد و مساجد از آن دسته فضاهایی است که با توجه به نوع کاربری، ویژگیهای آکوستیکی در میزان عملکرد و تامین حس آرامش، تاثیر به سزایی دارد.
رمزگشایی هندسی معماری مساجد ایرانی از منظر مهندسی و درک پارامترهای موثر در قابلیتهای سازهای و عملکردی آنها از ملزوماتی است که جهت حفظ و احیای این آثار و کاربرد آنها در معماری معاصر مورد توجه قرار میگیرد. یکی از ناشناختهترین قابلیتهای عملکردی مساجد مخصوصا در گنبدخانهها وضعیت صوتی آنهاست که با توجه به دانش معاصر، مهندسی خوانایی نداشته و تناقضاتی را به همراه دارد. وضوح گفتار و زمان واخنش به عنوان اصلیترین پارامترهای آکوستیک معماری، شاخصههایی جهت بررسی آسایش صوتی در فضا هستند که عاملی به نام هندسه در معماری گنبدخانهها آنها را تحت تاثیر قرارداده است. در این پژوهش بنای زیبای مسجد جامع اصفهان که از بدو شکلگیری در قرن دوم هجری، به عنوان نقطه مرکزی بافت شهر اصفهان مورد توجه بوده است و با قدمت هزارساله خود و با ارزشهای والای سازهای، هنری، اسنادی، فرهنگی، و حتی علمی خود مایههای فخر بسیار را در خود دارد و گنبدخانه نظامالملک مسجد جامع اصفهان که در جبهه جنوبی آن قرار گرفته است و یادگاری ارزشمند از دوره سلجوقیان با فضای داخلی پوشیده از تزئینات زیبای آجری، گچبری، سنگ و کاشی است، به عنوان یکی از شاخصترین گنبدهای آجری از منظر تقابل هندسه و صدا مورد ارزیابی قرار گرفته است.
این پژوهش به صورت کمی با کمک شبیهسازی و محاسبات دقیق نزمافزار Ease 4.4 و با توجه به استانداردهای بینالمللی ارائه شده در کتب آکوستیک، کیفیت صدا و پارامترهای آکوستیک در گنبدخانه را مورد تحلیل قرار داده است و نتایج حاصل نشان میدهد که پارامترهای آکوستیکی (که RT مهمترین آنهاست) در گنبدخانه قابل قبول نمیباشند و نیاز به بهینهسازی دارند این درحالی است که وضوح گفتار (C50) در این فضا مناسب و قابل قبول است، همین تضاد،گویای هماهنگی اجزای گنبدخانه مانند ارتفاع، حجم، گوشهسازیها و مقرنسها و تاثیر آنها در کیفیت صدا میباشد، به عبارت دیگر صدای نامناسب در این فضا به سطوح بالاتر از ارتفاع انسانی سوق داده میشود تا قابلیت فهم و وضوح گفتار گنبد خانه را تامین نماید.
