خلاقیت فرایندی است ذهنی که نتیجه آن ایجاد افکاری است جدید و ارزنده. خلاقیت یک فرایند است یعنی دنباله و نتیجه عناصری است که به افکار جدید منجر می شود. استعداد و ابتکار و خلق کردن است که به صورت بالقوه در هر فردی و در هر سنی وجود دارد و با محیط اجتماعی و فرهنگی در رابطه تنگاتنگی می باشد. خلاقیت در انسان استعدادی است عمومی مثل هوش و حافظه و برخلاف نظر عامیانه ، بشریت بین مبتکران و غیر مبتکران تقسیم نمی شود. هر کسی کم و بیش خلاق است و برحسب محیط و شرایط دیگر ، کم یا زیاد بروز می کند. محیطهای مساعدی برای خلاقیت وجود دارد که شکوفا می شود یا گسترش می یابد و رشد می کند ، محیطهای دیگری هم هست که بزرگترین استعداد خلاقیت بالقوه نمی تواند در آنجا بروز کند. فرد خلاق در برابر مسئله مطرح شده بی تفاوت نمی ماند و می تواند مسئله را به صورت دیگری مطرح کند و با تقسیم آن به مسائل فرعی و کوچکتر ، به تجزیه و تحلیل آن می پردازد. در ساده ترین شکل خود ، به معنی به وجود آوردن چیزی است که قبلاً وجود نداشته است.اگر افراد بتوانند با تسلط بر خیالات مخرب خویش ، به افکار و تخیلاتی سازنده توفیق یابند، بسیاری از مشکلات آنها حل خواهد شد و به دنبال آن انرژیهای اسیرشان آزاد خواهد شد و به این ترتیب این انرژیهای آزاد شده با استواری عمل خواهد کرد و موفقیت را یکی پس از دیگری برایشان به ارمغان خواهد آورد.

  کاربردهای تفکر خلاق:

  خلاقیت وسیله ای است برای از میان برداشتن موانعی که خود، بر سر راه جریان طبیعی و هماهنگ کائنات آفریده ایم. خلاقیت تنها زمانی به راستی مؤثراست که در مسیر والاترین هدفها و نیات ما، و برای عالیترین خیر و صلاح همه موجودات به کار رود. اگر کسی بخواهد از این فن قدرتمند برای نیتی زیان بخش و مخرب و خود خواهانه سود جوید تنها بی خبری اش از قانون طبیعت را نشان می دهد.

  آنچه آدمی بکارد همان را درو خواهد کرد آنچه در حق دیگری بکنید ، خواه محبت و کمک و خواه کاری مخرب و منفی، همواره به خودتان باز خواهد گشت. این بدان معناست که هر چه از تفکر خلاق برای محبت و خدمت به دیگران و همچنین برای آمال والای خود، بیشتر سود جویید، طبیعتاً محبت و شادمانی و کامیابی بیشتری به سوی شما راه خواهد گشود.

  سعی کنید در وضعیتها و موقعیتهای متفاوت ، آن را بیازمائید و برای حل مسئله تا می توانید آن را بکار ببرید. هر گاه برای هر چیز، خود را نگران یا گیج و آشفته یافتید، یا درباره هر مسئله ای احساس نومیدی و دلسردی کردید، از خود بپرسید آیا راهی هست که بتواند یاریتان کند؟ اگر بی درنگ احساس موفقیت کامل نکردید، دلسرد نشوید، صبور باشید. عمری طول کشیده تا دنیایتان را به شکلی که اکنون هست آفریده اید. شاید لزوماً بی درنگ عوض نشود. اما با مداومت و فهم درست این فرایند موفق خواهید شد چیزهایی را بیافرینید که در زندگیتان چون معجزه هایی بسیار به نظر خواهد رسید.خلاقیت انگیزش بزرگی است ک زندگی را شادتر و جالبتر می کند و برای کارکردن با دیگران به صورت یک گروه چارچوبی را فراهم می کند. زیرا از این مهارت می توان در منزل، به هنگام تفریح و برقراری رابطه با دیگران استفاده نمود. پیگیری آرزوها و احتمالات و حس ماجراجویی باعث ایجاد احساسات نیروبخش و لذت و تفریح می شود.

  راههای جهت پرورش خلاقیت:

  1-سعی کنید خلاقیت خود را بهبود بخشید: فعالیت خلاق، همانند اغلب رفتارهای انسان نتیجه چند استعداد اکتسابی می باشد به عنوان مثال برای هر مسئله ای که پیش روی شما قرار می گیرد راه حلهای مختلفی را اراده دهید حتی اگر راه حل به نظرتان خیلی مهم جلوه نکند حتی می توانید نظر دیگران را نیز در این مورد جویا شوید.

  2-آموزش گروهی مؤثرتر است: وسعت معلومات، تصورات و تجارب چند فرد بیشتر از وسعت معلومات یک فرد است. فکری که یکی از اعضای گروه ارائه می دهد نقطه آغازی است که خلاقیت دیگران را برمی انگیزاند.

  3-واقعیت و تجارب جدید را بپذیرید: ذهن خلاق روی عناصر اطلاعاتی که هر کس برخوردار است تاثیر می گذارد ، می توان با افزایش اطلاعات مورد نیاز بر مقدار خلاقیت افزود.

  4-خود را بشناسید و قبول کنید: طرد و عدم پذیرش ناخودآگاه بعضی از جنبه های شخصیت که سرکوبی نامیده می شود، سبب بسته شدن ذهن و فکر آدمی شده و در نتیجه در بروز خلاقیت خدشه وارد می کند.

  5-پشتکار داشتن را یاد بگیرید: برای پیدا کردن چیزی در وهله اول، و سپس تحلیل و القای افکار و نظرات خود به دیگران باید از پشتکار کافی برخوردار بود بعد از هر اکتشافی ، باید اغلب به آن «چسبید» . همه از مبارزاتی که پاستور ، فروید و ادیسون و ... برای دفاع از خود انجام دادند باخبر هستند، با رعایت همه جوانب، ممکن است با مشکلات مشابهی مواجه شوید. ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست داده باشید، اگر محیط و اطرافیانش شما را بازیچه و ساده لوح تلقی کنند، به محض شروع جلو بروید، به راه حل های تازه تری دست خواهید یافت.

  6-انعطاف پذیری درونی خود را گسترش دهید: خلاق ترین افراد، در صورت لزوم ، قادر بودند به طرز فکر کودکانه برگردند.

  7-انتقال از یک احساس به یک تصور: در اینجا موضوع عبارت است از بیان ویژگی و منش خاص یک شخص یا یک وضعیت، به عنوان مثال: اگر پل یکی از رنگها بود چه رنگی می شد؟ طرح جدید به چه صورتی می بود؟ آنرا بکشید و یا توصیف کنید.

  8-پیش بروید و ابداع کنید: فرد خلاق کسی است که بین پدیده های ظاهراً بی ربط روابطی ایجاد کند. برخورداری از استعداد بیان فکر و اظهارنظر نوعی تکنیک تفکر خلاق به شمار می رود. یک ضرب المثل چینی می گوید: به گرسنه ماهی نده، به او ماهیگیری بیاموز.

  در زیر به داستانی اشاره می کنیم که خلاقیت محور اصلی آن می باشد:

  انگار تقدیر این بود که «کونوسوکی ماتسوشیتا» درکودکی شاهد چند مصیبت بزرگ باشد، بعد از جنگ چین و ژاپن، و پس از رونق زودگذر اقتصادی، رکود بازار و سقوط سرمایه گذاریها باعث شد اوضاع آسوده خانواده بر هم بخورد. به طوری که پدر همه دارایی خود از جمله خانه و مزرعه اجدادی را از دست داد.

  به دنبال آن با مرگ دو برادرش، کونوسوکی چهارساله تنها امید خانواده شد. سرانجام او درنه سالگی برای گذران زندگی تحصیل خود را رها کرده و در اوزاکا ابتدا در یک کارگاه ساخت منقل ذغالی و سپس در یک فروشگاه دوچرخه سازی مشغول به کار شد. پس از پیروزی ژاپن در جنگ با روسیه بار دیگر کسب و کار رونق گرفت و در همین اثناء، برق وارد زندگی مردم شد.

  کونوسوکی 15 ساله که شیفته جهان برق شده بود با تغییر کار خود، به عنوان کارآموز سیم کشی وارد این دنیای پرامید شد. سخت کوشی او به حدی بود که در زمان کوتاهی به سمت سرپرست یکی از قسمتها منصوب شد. کونوسوکی روی طرح تازه سرپیچ لامپ کار کرد و پس از اینکه پیشنهادش برای تولید انبوه رد شد از آن شرکت استعفا داد تا ایده خود را عملی کند. وی با پس اندازی اندک و پولی که از یک دوست قرض گرفته بود و در نهایت با گرو گذاشتن لباسهای اضافی خود، کارخانه ابزار برقی ماتسوشیتا را که همسر و برادر همسرش تنها کارگران آن بودند بنیان گذاشت. ایده های خلاق و قدرت تشخیص وی باعث شد که با تولید صفحه های عایق پنکه برقی، دوشاخه ساده تبدیل برق خانگی و چراغ قوه، شرکت نوپای او مسیر موفقیت را طی کند، هفت سال پس از شروع کار، شرکت ناسیونال را به ثبت رساند. در همان سال با اتکاء به قدرت پیش بینی فوق االعاده اش که باعث می شد از سودمندی کالای خود مطمئن باشد،. ده هزار نمونه از چراغ قوه چهار گوشی را که تازه طراحی کرده بود به طور مجانی به فروشگاهها فرستاد. این ابتکار علاوه بر بازاریابی، موجب شهرت ناسیونال شد. ماتسوشیتا که راز گسترده کردن تقاضا، تولید انبوه و کاهش بهاء را به خوبی می دانست ، اعتقاد داشت که ماموریت اصلی یک کارآفرین ایجاد ثروت برای نجات جامعه از تهی دستی و ترویج روح نشاط و سازندگی است. امروزه محصولات ناسیونال، پاناسونیک و تکنیز عالمگیر شده است.

  منابع:

  1-ادوارد دوبونو ، مترجم ، قاسم بصیری ، خلاقیت جدی

  2-احمدیه ، ملک سیما ، روان شناسی پرورش استعدادها

  3-سرمدی، محمدحسین، خلاقیت چیست؟

  4-حسینی، افضل السادات، ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن

    تهیه کننده:  نیلوفر امیرزاهدی

  کارشناس ارشد روان شناسی بالینی

بالا