دانشجو حجه اله عبدی اردکانی در تاریخ 16 اسفند 94 ساعت 15:30 از پایان نامه خود تحت عنوان "تحلیل انتقادی تاریخ حفاظت معماری در ایران  " با تمرکز بر بناهای تاریخی گنبد سلطانیه، مسجد جامع اصفهان و ساوه ،در دانشکده معماری با راهنمایی اساتید دکتر اصغر محمدمرادی ،دکتر فاطمه مهدیزاده سراج ،دفاع خواهند نمود.

 

 

چکیده

در سال­های اخیر گسترش بی­توجهی و تخریب غیرمستقیم بناهای تاریخی به اصلی­ترین معضل حوزه مرمت و حفاظت معماری تبدیل شده است. این مسأله برخاسته از تغییرات جایگاه ارزشی بنا در اذهان و اعیان عامه و خاصه است و نمی­توان تمامی آنچه را که معضل خوانده می­شود تنها به حوزه مرمت و حفاظت در سطوح مختلف آن مربوط دانست و می­بایست در فهم و شناخت آنها به سایر حوزه­های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز رجوع کرد. تعداد بیشماری پرسش می­توان مطرح کرد که همگی حاکی از پیچیدگی، چند بعدی و چندلایه بودن این وضعیت هستند، لذا با مسأله معضلات حوزه حفاظت و مرمت معماری نمی‌توان ساده­انگارانه، تک­علتی و تک­بعدی برخورد کرد. از سوی دیگر، این نگاه آنگاه که به ذهن خطور می­کند و بر زبان جاری می­شود، خود برخاسته از نوعی آسیب­شناسی است. این نگاه آسیب­شناختی که در آن میراث فرهنگی در جایگاه بالای ارزشی قرار دارد و نقش هویتی بازی می­کند و به‌تبع آن، هرگونه تخریب، تاراج و بی‌توجهی به آن را نادرست می­داند، خود ناشی از یک نظام ارزشی و دانایی و یک اندوخته دانشی است که مسلم انگاشته شده است و باید مورد مداقه و شناخت قرار بگیرد.

مسأله مرمت و حفاظت معماری در ایران، همان مسأله تاریخ مرمت و حفاظت معماری در ایران است. این پژوهش سعی در شناخت و روشن­سازی ابعاد و لایه­های آن در سطح گفتمانی از طریق طرح دو پرسش اساسی: 1. روند تحول و تکوین حفاظت و مرمت معماری در ایران چه بوده است ؟ و 2. گفتمان‌های غالب در حوزه حفاظت و مرمت معماری کدم‌اند؟، دارد. بنابراین مسأله اصلی در این پژوهش، عدم شناخت از وضعیت مرمت و حفاظت معماری ایران از منظر جایگاه ارزشی بنا است که از طریق دوره­بندی این روند تاریخی و شناخت گفتمان­های غالب در هر دوره به آن پرداخته شده است. در رساله حاضر از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است که به تحلیل منابع گفتمانی از قبیل متن گزارش­های مرمت بناهای تاریخی، متن قوانین و مقررات مترصد بر امر حفاظت معماری، اندیشه افراد صاحب­نظر از طریق مصاحبه­های نیمه­ساختاریافته و سازمان­ها، نهادها و تشکیلات مسئول امر حفاظت در زمینه تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی­شان در دوره پنجاه ساله معاصر می­پردازد.

سیر تحول و تکوین حفاظت و مرمت نخست در ابعاد مختلف آن شامل قوانین، تشکیلات، فعالیت‌های اجرایی و روابط بین‌المللی در حوزه مرمت، جستجو و بررسی شد؛ سپس برای دستیابی به گفتمان‌های غالب، زمینه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن به‌اختصار آورده شده و بر روی نوار زمان به همراه وقایع مهم حوزه مرمت نمایش داده شد. تعامل زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با سیر تحول و تکوین حوزه حفاظت و مرمت گستره دید به پژوهش را افزایش داده و فهمی دقیق‌تر، گسترده‌تر و کامل‌تر را ممکن ساخته است. پس از قرارگیری همه تحلیل­ها کنار یکدیگر و در زمینه تاریخی­شان، دو دوره اصلی و به تبع آن دو گفتمان اصلی میراث فرهنگی و سرمایه فرهنگی در دوره موردمطالعه بازشناخته شدند که هر دو در گسست از گفتمان تجدید حیات (در دوران قبل از دهه 1340) امکان بروز و تعین یافته­اند. پژوهش حاضر با شناسایی گفتمان­های غالب، می­­تواند زمینه و بستر علمی مناسب را با استفاده از تحلیل تجارب پیشین در تصمیم­گیری برای آینده و همچنین تدوین منشور مرمت بناهای تاریخی فراهم آورد.