برای مهندسین بن بستی وجود ندارد. آنان یا راهی خواهند یافت٬ یا راهی خواهند ساخت.
پنجم اسفندماه روز مهندسی ( روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی ) بر مهندسین و همچنین دانشجویان رشته های مهندسی تبریک و تهنیت باد .
خواجه نصیرالدین طوسی و ریاضیات در گذشته فنون ریاضی به چهار دوره تقسیم می‌شده است: ۱ـ دوره ابتدائی که اصول اقلیدس را می‌خواندند ۲ـ دوره متوسط شامل علوم ریاضی بین ابتدائی و عالی ۳ـ دوره عالی که کتاب محبسطی را می‌خواندند ۴ـ دوره پیشرفته که به آن اکر می‌گفتند در میان دانشمندان ریاضی خواجه نصیرالدین را معمار و پدر ریاضی می‌دانند بدان جهت که‌بخش عظیمی از تألیفات و تحریرات او درباره نجوم و ریاضی می‌باشد. رصد خانه مراغه خواجه نصیر با همکاری دانشمندانی که به دربار هلاکو دعوت کرده بود به اختراع و ساخت ونصب دستگاههای مورد نیاز رصد ستارگان اقدام کرد و این کار ۳ سال به طول انجامید رصدخانه مراغه از چنان دستگاههای پیشرفته و دقیقی ساخته شده بود که تا ۳۰۰ سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می گرفت. مهندس العرضی مسئولیت نظارت بر ساخت این دستگاه ها را در زمان خواجه بر عهده داشت و رساله ای هم در این مورد نوشته است. خواجه نصیر روش های استفاده از ساعت آفتابی را نیز برای رصد کشف کرد . برخی دیگر از دستگاههای رصدی عبارت بودند از : ذات الحق بزرگ - ذات السموات -ربع مجیب متحرک-کره فلکی -کره زمین وانواع اسطرلاب ها خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا پایان عمر خواجه یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت. کاوشهای باستان‌شناسی، قسمتهای مختلفی از مجموعه رصدخانه مراغه را پدیدار کرده است که مهمترین آنها عبارتنداز: رصد خانه، برج مرکزی، واحدهای مدور پنجگانه، کتابخانه است. این مهمترین بخش یکی از رصدخانه‌های بزرگ ایران قدیم در سمرقند است که در رصدخانه مراغه هم وجود داشته. آنچه در عکس می‌بینید، بزرگ‌ترین ابزار نجومی ایران قدیم «ربع جداری» است که به بزرگی یک ساختمان است. یک‌چهارم دایره کامل را به دقت و براساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند؛ آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه‌بندی می‌خواندند؛ ابزاری شبیه زیج ایلخانی. زیج به معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است . زیج ایلخانی ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه به زبا ن فارسی صورت گرفته و شامل 4 مقاله است این مقاله ها عبارتند از: ۱- شناخت تاریخ 2 - شناخت ستاره ها و تعیین طول و عرض جغرافیایی و توابع آنها 3- شناخت زمان های مختلف 4- اعمال نجومی
بخشی از کتب ریاضی‌او بشرح ذیل می‌باشد: تألیفات:
۱ـ کتاب کشف القناع عن اسرار شکل قطاع که خواجه نصیر در این کتاب اثبات کرده که از یک‌شکل قطاع هندسی می‌توان ۴۹۷۶۲۴ شکل دیگر هندسی بدست آورد. ۲ـ کتاب جوامع الحساب با التخت و التراب که درباره جمع و تفریق و کسرها است. ۳ـ الرساله الشافیه عن الشک فی الخطوط المتوازیه موضوع قواعد هندسی از اصول پنجم‌اقلیدس است. ۴ـ رساله‌ای در اثبات اینکه ممکن نیست مجموع دو عدد مربع فرد عدد مربع باشد. ۵ـ رساله‌ای در ضرب و تقسیم و جبر و مثلثات ۶ـ ۱۰۵ مسئله از اصول اقلیدس ۷ـ زیج ایلخانی که ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه صورت گرفته است.
تحریرات: ۱ـ تحریر اصول اقلیدس: اقلیدس ریاضی‌دانی بوده است که پیش از میلاد در اسکندریه‌می‌زیسته مجموعه معلومات ریاضی خود را در کتابی بنام اصول نوشت که چندین بار از یونانی‌به عربی ترجمه شده که خواجه نصیر با توجه به ترجمه‌های قبلی با اصلاحاتی اصول اقلیدس راتحریر نمود که بعدها به نام تحریر اصول اقلیدس شهرت یافت. ۲ـ تحریر محبسطی: نوشته بطلمیوس قلوذی است است که در اسکندریه می‌زیسته است. (ربع‌دوم سده دوم میلادی) مهمترین اثر او درباره ریاضیات مجموعه ریاضی است که بخاطر یعنی‌اهمیتش محبسطی شهرت Megisty کبیر نام گرفته که با افزودن الف و لام عربی المحبسطی‌شهرت یافت که موضوع آن درباره مثلثات مسطحه و کروی است. بعضی را عقیده بر آنست که‌تنها کتابی که با دستخظ خواجه نصیر موجود است همین کتاب است که در یکی از کتابخانه‌های‌کشور مصر موجود است. ۳ـ تحریر کتاب معرفه الاشکال الکریه و البسیط که اصل این کتاب از بنوموسی است که خواجه‌نصیر آن را تحریر کرده و موضوع آن دستور محاسبه مثلث برحسب اضلاع آن است. ۴ـ تحریر کتاب مفروضات که از تألیفات ثابت بن‌قره است. ۵ـ تحریر کتاب مأخوذات که از تألیفات ارشمیدس است و ثابت القره آن را به عربی ترجمه کرده‌است. ۶ـ تحریرالکره و الاسطوانه که از تألیفات ارشمیدس است. ۷ـ تحریر المقاله فی تکسیر الدائره که از تألیفات ارشمیدس است. ۸ـ تحریر کتاب مانالاوس فی‌الاشکال الکریه که از تألیفات مانالاوس است. ۹ـ تحریر المخروطات که اصل آن از ابلونیوس است که در نیمه دوم پیش از میلاد در اسکندریه‌می‌زیسته. ۱۰ـ تحریر کتاب معطیات که اصل آن از اقلیدس است که به زبان اروپایی به آن Dataیعنی‌داده‌ها نامیده می‌شود. ۱۱ـ تحریر الکره المتحرکه که اصل آن اطولوقس ریاضیدان سده چهارم پیش از میلاد است که‌معاصر با اقلیدس بوده و موضوع آن بررسی اوضاع دوایر مختلفی است که بر یک سطح کره‌واقع‌اند. ۱۲ـ تحریر دو کتاب از ریاضیدانان بنام مالاناووس و ثاوذوسیوس که در ریاضیات پیشرفته‌نوشته شده و در قدیم به آن اکر می‌گفتند که در فهرست کتابهای ریاضی قدیم بنام اکر مالاناووس‌و اکر ثاوذوسیوس مشهور است که خواجه نصیر این دو کتاب مشهور را نیز تحریر کرده است که‌بنام تحریر اکر مالاناووس مشهور است. نظر اهل فن در ریاضیات قدیم اینست که تمامی تألیفات خواجه نصیر درباره ریاضیات دارای‌اهمیت است که از آن میان ۲ کتاب او سهم بسزای در پیشرفت ریاضیات داشته است که از میان‌تألیفات می‌توان به کتاب کشف‌القناع عن اسرار شکل قطاع و از میان تحریرات به تحریرمحبسطی اشاره نمود. |