فناوری ایرانی برای کاهش و جمع‌آوری آلودگی‌های نفتی سطحی و محلول در آب با سرعت بالا

  یک تیم تحقیقاتی در دانشگاه علم و صنعت ایران موفق شد در زمانی کمتر از ۸ ماه نمونه های نیمه صنعتی دستگاه پیشرفته جمع‌کننده لایه نفتی از روی سطح آب و فیلترباکس جاذب هیدروکربن های محلول در آب را در داخل کشور به تولید برساند. دستگاه جمع‌کننده لایه نفتی از روی سطح آب ضمن برخورداری از ابعاد کوچک قادر است با سرعت بسیار بالایی آلودگی‌های نفتی را حتی در غلظت‌های بسیار کم از روی سطح آب جمع‌آوری کند و فیلترباکس جاذب هیدروکربن بعنوان مکمل می تواند تا حد بسیار بالایی هیدروکربنهای نفتی محلول در آب را جذب نموده و در مخزنی ذخیره کند .

  دستگاه غلطکی جمع کننده لایه نفتی از روی سطح آب که در گروه نانوفناوری دانشکده فناوری‌های نوین دانشگاه علم و صنعت ایران به تولید رسیده است می‌تواند مابین ۵۰ تا ۱۰۰ گالن بر دقیقه نفت را ازسطح آب جدا کند. مواد جاذب خاص به کار رفته در این دستگاه، آن را قادر می‌سازد که غلظت‌های بسیار پایین نفت، در حد امولوسیون را نیز به دام انداخته و آلودگی را به صورت کامل از آب‌های آزاد مانند دریاها یا محیط‌های بسته شامل دریاچه‌ها و حوضچه‌ها بزداید. با وجود کارآمدی بسیار بالا، این دستگاه از ابعادی کوچک برخوردار است که امکان انتقال سریع آن به محل نشت نفت را فراهم می‌کند. مسئولین صنعت و دانشگاه امیدوارند با صنعتی کردن این دستگاه، ضمن جلوگیری از خروج ارز برای وارد کردن نمونه‌های مشابه خارجی، نیاز کشورهای نفتی منطقه خلیج فارس به این فناوری را نیز بر طرف کنند.

  نیاز به فناوری‌های پیشرفته برای جمع‌آوری آلودگی‌های فاجعه بار

  روش‌های مختلفی برای پاکسازی آلودگی‌های نفتی وجود دارد در ساده‌ترین این روش‌ها که در کشور ما نیز استفاده می‌شود با کمک پمپ، نفت را از روی سطح آب جمع آوری می‌کنند. پیش از این بنا بر گزارش‌های خبری محققین جهاد دانشگاهی با استفاده از روش‌های بیولوژیک توانسته بودند نفت را در یک محل محصور کنند تا در جمع آوری آن تسهیل شود اما بنا به گفته دکتر صادق صادق‌زاده، استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران و مسئول بخش مکانیک پروژه، از آنجا که در این روش نفت و آب همزمان به داخل پمپ کشیده می‌شوند نیاز به انجام فرآیندهای بعدی هزینه‌بری چون تصفیه آب هست ضمن آنکه اگر حجم نفت ورودی به آب زیاد باشد، استفاده از دستگاه‌های پیشرفته برای جدا کردن و برداشتن لایه نفتی از روی آب اجتناب ناپذیر است. دستگاه‌هایی که تا کنون با هزینه‌های گزاف از کشورهای خارجی خریداری می‌شد.

  جذب مواد نفتی با کمک فیلتر‌های ساخت داخل

  فیلترباکس جاذب هیدروکربن های محلول در آب دستگاهی کوچک ولی کارآمد است که دستیابی به آن بخش عمده‌ای از تلاش پژوهشگران دانشگاه علم و صنعت را به خود معطوف کرده است. بنا به گفته دکتر میثم جلالی، استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران و همکار پروژه دربخش نانومواد، تیم تحقیقاتی ۴ نفره با همراهی جمعی از دانشجویان همکار، بدین منظور ۷ تیپ جاذب متشکل از ۳ نوع ماده که در شکل‌های مختلف از جمله قطعه بالک، ورق، فیبر، فوم متخلخل و غیره تهیه شده بودند را مورد آزمایش قرار دادند. وی در این رابطه می‌گوید:« هر کدام از جاذب‌ها مزایا و معایبی داشتند و ما به دنبال ماده‌ای بودیم که تا حد ممکن آبگریز بوده و بیشترین میزان جذب روغن را داشته باشد. علاوه بر این صرفه اقتصادی هم مسئله‌ای بود که باید به آن توجه می‌شد.» پس از دستیابی به ماده مورد نظر و ساخت و تست موفق فیلترباکسی با قابلیتهای سرعت بالای عبور جریان آب، جذب بسیار بالای مواد امولسیون در آب و قابلیت بازیابی مواد جاذب فیلتر تا 15 بار و توانایی جذب لکه های نفتی تا 12 برابر وزن فیلتر، قسمت اصلی (غلطک جاذب) دستگاه غلطکی جمع‌کننده لایه نفتی از روی سطح آب نیز از همان جنس ساخته شد که باعث افزایش سرعت جذب و توانایی بالای حجمی جذب این دستگاه نسبت به نمونه های خارجی خود شده است.

  آلودگی‌های نفتی بلای جان منطقه

  سالانه ۱۴۰۰۰ حادثه نشت نفت رخ می‌دهد که بسیاری از آن‌ها در ابعاد کوچک و قابل جمع‌آوری هستند اما برخی هم فاجعه بار و آسیب زننده هستند. زمانی که نفت وارد محیط آبی می شود به شکل های متفاوتی از جمله فیزیکی، شیمیایی و فرایندهای زیستی دچار تغییر و تحول شده و بر محیط آبی اثر می گذارند. به محض ورود آلودگی نفتی به محیط‌های آبی، فرآیند تغییرات فیزیکی و شیمیایی آغاز می‌گردد. ورود مواد نفتی به منابع آبی اثرات زیان‌بار کوتاه مدت و بلند مدت متعددی بر زیست‌گاه‌ها و انواع مخلوقات دارد. در این میان منطقه خاورمیانه به عنوان تامین کننده اصلی نفت جهان با مسئله نشت نفت به آب‌ها و پیامدهای زیست محیطی آن دست به گریبان است. این در حالی است که فناوری‌های لازم برای جمع‌آوری آلودگی‌های نفتی در اختیار کشورهای غربی است.

  هم‌اکنون با کسب فناوریهای دستگاه پیشرفته جمع کننده لایه نفتی از روی آب و فیلترباکس جاذب هیدروکربن های محلول در آب مسئولین دانشگاه در صدد ساخت نمونه صنعتی آنها هستند و بدین منظور با صنایع مربوطه مذاکراتی را صورت داده‌اند. بنا به گفته مسئولین، تولید انبوه این محصول پس از آماده شدن برای ورود به بازار در قالب یک شرکت دانش‌بنیان وابسته به دانشگاه علم و صنعت ایران در دستور کار است .